وزارت خارجه ایران از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی

  وزارت خارجه ایران از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی

 جمعاً 73 وزیر امور خارجه را شاهد بوده است.

سابقه فعالیت وزارت امور خارجه ایران به دو قرن می‌رسد. تا پایان قرن 18 میلادی، امور مربوط به روابط خارجی ایران توسط رجالی اداره می‌شدکه عمدتاً در دربار مستقر بودند و کشور، چیزی به نام وزارت خارجه نداشت. اما از ابتدای قرن نوزدهم که انتصاب سفرای ایران در کشورهای خارجی و یا پذیرش سفیران خارجی در ایران آغاز شد، کثرت امور مربوط به سیاست خارجی و نمایندگان سیاسی متعددی که از سوی دولتهای بیگانه وارد ایران می‌شدند، سبب شد که دولت ایران به فکر تأسیس وزارتخانه جدید «امور خارجه» بیافتد.
از این رو فتحعلی شاه قاجار در« 1809 میلادی / 1224 ه.ق» فرمان تأسیس دفتری را صادر کرد که با عنوان «امور خارجی» کار مراوده با نمایندگان دولت‌های خارجی در ایران، دریافت نامه‌‌ها، مرسولات سلاطین خارجی و قرائت آنها در حضور شا ه و تهیه پاسخ آنها و یا ترتیب اعزام نمایندگان ایرانی به کشورهای خارجی را بر عهده گرفت.

 متعاقب تشکیل این دفتر«میرزارضاقلی‌خان نوائی» موسوم به «منشی‌الممالک» به دستور فتحعلی شاه سرپرست این دفتر شد،منشی‌الممالک که در آن زمان وزارت داخله را اداره می‌کرد، با حفظ سمت، مدت 12 سال در دربار ایران تصدی «دفتر امور خارجی» را نیز بر عهده داشت. اما روابط خارجی ایران تنها در اعزام نمایندگان ایرانی به خارج و یا پذیرفتن نمایندگان خارجی در ایران خلاصه نمی‌شد و حضور ایران در صحنه روابط بین‌‌المللی و ضرورت مواجهه با تحولات جهان ایجاب می‌کرد کانون تصمیم‌گیری‌های ایران در عرصه سیاست خارجی فراتر از یک دفتر تحت پوشش دربار باشد، از این رو در اکتبر 1821 م / 1237 ه‍ . ق فتحعلی‌شاه رسماً دستور تأسیس وزارت امور خارجه ایران را صادر کرد. این وزارتخانه تأسیس شد و «میرزا عبدالوهاب خان نشاط اصفهانی» به عنوان اولین وزیر خارجه ایران منصوب گردید،نشاط از ادیبان وخوشنویسان مورد نظر دربار فتحعلی‌شاه بود، نخستین تلاش موفق او در عرصه سیاست خارجی دفع حملات افغانها در مرزهای شرقی کشور در 1818 و سپس مطیع ساختن یاغیان خراسان به اطاعت از حکومت مرکزی بود،او سپس مأمور تلاش برای عادی ساختن روابط ایران و روسیه شد، در آن زمان ایران در حال جنگ اول خود با روسیه بود،معتمدالدوله نشاط که به دلیل ادیب بودن و تسلط بر شعر و شاعری مورد نظر فتحعلی‌شاه بود و غالباً در دربار رفت و آمد داشت حتی در تصمیمات خارجی شاه نیز مورد مشورت او واقع می‌شد، نشاط با صراحت مخالفت خود را با جنگ علیه روسیه اعلام کرده بود و شکست حتمی ایران را به خاطر آشفتگی و ناتوانی قشون ایران پیش‌بینی کرده بود،این جنگ سرانجام با شکست ایران به پایان رسید و طبق عهدنامه گلستان شهرهای باکو، دربند، شکی، شیروان، قره‌باغ، گنجه و تمامی مساحت دو ایالت داغستان و گرجستان از ایران جدا شده و به روسیه ملحق گردید،در سفرنامه‌ها و یادداشت‌‌های جهانگردان و سیاستمداران اروپائی بارها به اسم و رسم میرزا عبدالوهاب نشاط اصفهانی اشاره شده و در عموم این آثار از وی به عنوان یک مشاور هوشیار در دربار ایران نام برده شده است،زندگانی نشاط از روشنی و صفای خاصی برخوردار بود. زیبائی خط و جمله‌بندی‌های محکم در نوشته‌های او حکایت از ذوق و هنر او داشت. نوشته‌های باقیمانده نشاط از آثار با ارزش ادبی و سیاسی و هنری عصر قاجار به شمار می‌رود که تنها قسمتی از آنها در مجموعه‌ای به نام گنجینة نشاط گرد‌ آمده است،نشاط از حیث شعر و ادب نیز معروف است و در این زمینه از گویندگان و نویسندگان نامدار عهد فتحعلی‌شاه قاجار به شمار می‌رود. در شرح احوال او گفته‌اند که اغلب با اهل طریقت و سلوک معاشرت داشته است. نشاط تا پایان عمر خود زمام امور خارجی ایران را در دست داشت و در1244 ه‍. ق وفات یافت.

وزارت امور خارجه تا سالهای متمادی فقط مرکب از وزیر و نایب او وچند نفر منشی بود و چون تا مدتی سفرای خارجی در تبریز مقیم بودند لذا اغلب اعضای این وزارت از اهالی آذربایجان انتخاب می‌شدند.
در سال 1825 «1241 ه‍. ق» میرزا ابوالحسن خان شیرازی معروف به ایلچی کبیر که کراراً به سفارت به دربارهای خارجی رفته بود، به سمت دومین وزیر امور خارجه منصوب گردید و مدت پانزده سال به طور متناوب مصدر این شغل مهم بود. سومین وزیر امور خارجه میرزا مسعود خان انصاری گرمرودی،‌ مدت یازده سال و سپس میرزا سعیدخان مؤتمن‌الملک مدت بیست و سه سال این سمت را به عهده داشتند و تا برقراری مشروطیت درسال 1906مجموعاً یازده نفر وزارت امور خارجه را تصدی می‌کردند،در این دوره وزارت امور خارجه به صورت شعبه‌ای از دفتر صدارت عظمی به شمار می‌رفت، ولی وزیر آن تابع و مجری دستورات پادشاه وقت بود،در دوران صدارت امیرکبیر «1847 ـ 1851» وزارت امور خارجه تشکیلات نسبتاً منظمی یافت،صدور تذکره (گذرنامه) به صورت مرتبی درآمد و ثبت و ضبط مکاتبات سیاسی نظم جدیدی یافت، در سال 1851 «1268 ه‍. ق» که نخستین سفارتخانه‌های دایمی ایران در پایتختهای بزرگ جهان آن روز (استانبول، سن‌پترزبورگ و لندن) تأسیس یافت نمایندگان سیاسی ایران موظف شدند از حوزه مأموریت خود و اوضاع و احوال اتباع ایران اطلاعات صحیحی تهیه و به طور منظم به وزارت امور خارجه بفرستند و دربارة جزئیات اموراز مرکز دستور بگیرند،در ژانویه 1858 «1274 ه‍. ق» دولت ایران وزارت امور خارجه را یک دستگاه مستقل اعلام کرد و طی یادداشتی به سفارتخانه‌های خارجی مقیم تهران اطلاع داد که منبعد صدر اعظم در امور مربوط به روابط خارجی مداخله‌ای ندارد و مسئولیت این امر بعهدة وزیر امور خارجه خواهد بود،در سال 1881 «1299ه‍. ق» اولین نظامنامة وزارت امور خارجه مشتمل بر 25 فصل به تصویب و توشیح ناصرالدین شاه رسید و ادارات متعددی برای رسیدگی به امور روسیه، عثمانی،‌انگلستان و همچنین تشریفات و دفتر ثبت و رمز و ترجمه تأسیس گردید، بعدها ادارات دیگری برای امور دول غیر همجوار و محاکمات اتباع خارجه و محاسبات و پرسنل به آنها اضافه شد و کارگزاریهایی در کلیة شهرها برای رسیدگی و رفع اختلاف مردم با اتباع خارجی که ناشی از رژیم کاپیتولاسیون بود به وجود آمد و این ترتیب تا پایان دورة قاجاریه دوام داشت،وزارت خارجه ایران از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی جمعاً 73 وزیر امور خارجه را شاهد بوده است، از این میان 11 نفر تا زمان شکل‌گیری نهضت مشروطه، 36 نفر از زمان مشروطه تا پایان حکومت رضاخان و 26 نفر از زمان سقوط رضاخان تا پیروزی انقلاب عهده‌دار این سمت بوده‌اند.

 

 

ادامه نوشته

روز شمار انقلاب رویدادهای مهم سال 1357 وادامه دارد

 

روز شمار انقلاب رویدادهای مهم سال 1357

  ازدوم دی ماه 57 تا روزبهمن

         شنبه دوم دی ماه سال 1357به دنبال قتل کارشناس آمریکائی یک هواپیما به همراه تعداد یکصد نفر آمریکائی مقیم ایران از شهر اهواز خارج شدند . دانش آموزان تهرانی در مقابل سفارت آمریکا دست به تظاهرات زدند . استادان و دانشیاران ساختمان وزارت علوم را به اشغال خود درآورده و خواستار بازگشائی دانشگاه و کار تدریس شدند . مطبوعات ایران و جهان بحث خود را برای جانشینی دولت نظامی در ایران روی دکتر غلامحسین صدیقی قرار دادند .

 یک شنبه روز سوم دی ماه سال 1357 پس از تظاهرات دانش آموزان در تهران و دادن شعارهای ضد رژیمی دولت مدارس را تا اطلاع ثانونی تعطیل اعلام کرد.ارتشبدازهاري نخست وزيروقت در اثر سكته قلبي بستري و تحت درمان قرار گرفت وازامروزبه جاي حضوردركاخ نخست وزيري ورسيدگي به امور جاري كشور به علت بيماري از خود سلب مسئوليت نموده است.دكتر غلامحسين صديقي از قبول پست نخست وزيري امتناع ورزيد .

دوشنبه روز چهارم دي ماه سال 1357 دانش آموزان تظاهرات همه جانبه را به دست گرفتند و در گروههاي مختلف تظاهرات خود را به شديد ترين وضعي ادامه دادند . درنتيجه پليس ضد شورش به سوي دانش آموزان تيراندازي كرد . يونايتدپرسخبر داد كه حداقل در اين تظاهرات 12 نفر كشته شده اند . در كرج ، سقز و بابل تظاهرات خونيني برپا شد .

 سه شنبه پنجم دي ماه سال 1357 ميزان توليد نفت ايران به پايين ترين حد نصاب توليد رسيد و پيش بيني مي شد تا دو روز ديگر ميزان توليد نفت به صفر برسد . عوامل حكومت نظامي براي شكستن اعتصاب استادان دانشگاه به وزارت علوم حمله كردند .در اين زد و خورد و تيراندازي شديد يك استاد دانشگاه بنام كامران نجات اللهي كشته شد . شهر مشهد امروز شاهد خونين ترين روزهاي مبارزاتي خود بود . خارك مهمترين بندر نفتي ايران از كار بازماند و صادرات نفت به طور كامل قطه شد .

چهارشنبه ششم دي ماه سال 1357 امام خميني طي پيامي از اعتصاب كنندگان شركت نفت تشكر كردو پشتيباني خود را از آنها اعلام نمود و از ملت ايران خواست كه از اعتصاب كنندگان شركت نفت حمايت كنند . ايشان همچنين خواستار كمك و معاونت به سربازاني شد كه سرباز خانه ها را ترك كرده اند . در مراسم تشيع جنازه مرحوم كامران نجات اللهي استاد دانشگاه كه در روز قبل به دست مأموران حكومتي شهيد شده بود دانشگاهيان و مردم شركت كرده بودند و جنازه با شكوه تمام تشيع گرديد .هنگامي كه جنازه مشايعت مي شد بين مأمورين انتظامي و مردم زد و خورد درگرفت و عده اي كشته و زخمي شدند .  عده زيادي از دانشگاهيان در مراسم تشيع جنازه نجات اللي بازداشت شدند . امريكا بار ديگر لفظاً حمايت خود را از شاه ايران اعلام كرد . در بن آلمان دانشجويان اين شهر عليه رژيم پهلوي ايران دست به تظاهرات زدند . سرلشكر رضا ناجي فرماندار نظامي اصفهان از سمت خود بركنار شد و به جاي او سرلشكر غفاري عهده دار امورات شد . يكي از نمايندگان مجلس اظهار كرد تنها راه حل بحران فعلي ايران كناره گيري محمدرضا شاه پهلوي از سمت سلطنت است . گفته مي شود امروز در تهران و ساير شهرستانها دو هزار عكاس و خبرنگار خارجي حضور دارند . امام خميني در مصاحبه با راديو تلوزيون آلمان اعلام كرد هيچ دولتي را با بودن رژيم سلطنتي قبول نخواهيم كرد  هدف تشكيل جمهوري اسلامي است و براي من از روز روشن تر است كه با وضع فعلي در آينده نزديك به آن خواهيم رسيد . شهرهاي شيراز ، شاهرود ، شاهي ، بابل ، بابلسر و نهاوند در امروز تظاهرات قهرآميزي داشتند . كاركنان گمرك براي انجام نيازهاي فوري مردم سركار خود حاضر شدند . دولت كارگران اعتصابي شركت نفت را تهديد به محاكمه نظامي كرد .

 پنجشنبه هفتم دي ماه سال 1357 مردم قزوين پس از برپائي تظاهرات شديد به پادگان نظامي تيپ قزوين حمله كردند و زد و خورد ميان آنها آغاز شد و تانكها وارد شهر شدند و عده اي را كشته و زخمي ساختند . تظاهركنندگان در شهر نوشهربانكها را به آتش كشيدند و كارگران زغال سنگ كرمان اعتصاب كردند . دكتر شاهپور بختياراز سران جبهه ملي و حزي ايران به توصيه و صلاحديد سپهبد ناصر مقدم رئيس ساواك وقت در كاخ نياوران با شاه ملاقات خصوصي كرد و شاه نيزبه وي تكليف نخست وزيري كرد .

      جمعه هشتم دي ماه سال 1357 امام خميني به مهندس بازرگان در مورد حل و فصل مشكلات شركت نفت فرماني صادر كرد. به موجب اين فرمان آمده بود:با توجه به اينكه جنابعالي در اداره صنايع نفت داراي سوابق و تجارب هستيد يك هيئت پنج نفره مركب از جناب آقاي حجت الاسلام والمسلمين هاشمي رفسنجاني و جناب مهندس كتيرائي و دو نفر ديگر نيز با نظر خود و مشورت با دو تن از آقايان ذكر شده تعيين نمايدواين هيئت تحت سرپرستي جنابعالي مناطق نفتي را بازرسي نموده و درامرتوليدنفت نظارت نماييد.كاركنان اعتصابي صنعت نفت ايران در پي فرمان امام خميني براي توليد نفت مورد نياز داخلي به محل كار خود بازگشتند.تظاهرات در شهر شيراز به خونريزي انجاميد و تعدادپنج نفركشته شدند. در شهر جيرفت توسط مردم انقلابي معاون شهرباني اين شهر كشته و دو افسر ديگر نيز مجروح شدند . خبرگزاري فرانسه خبر داد : شاهپور بختيار تاكيد كرده است كه در ملاقات روز پنجشنبه خود با شاه ايران موافقت اصولي خود را با تشكيل يك دولت جديد اعلام كرده است وي افزود موافقت وي زماني جنبه نهائي به خود خواهد گرفت كه جبهه ملي در اين مورد نظر داده باشد .  

     شنبه نهم دي ماه سال 1357 بامداد امروز هيأت رئيسه دو مجلس در كاخ نياوران با شاه ملاقات كردند اعضاء هيئت رئيسه مجلسين هر يك درباره موضوع و اوضاع آشفته كشور توضيحاتي دادند و شاه اظهار نظر كرد از همه اوضاع كشور باخبر است .من شاهپور بختيار را به نخست وزيري منصوب كرده ام من به مسافرت خواهم رفت و اين ناآرامي ها پايان خواهد يافت .  دكتر شاهپور بختيار اعلام كرد كه پيشنهاد شاه مبني بر نخست وزيري را پذيرفته است  و سرگرم مطالعه تشكيل يم دولت غير نظامي است دكتر بختيار گفت ايشان پيشنهادهاي من را براي تشكيل دولت مورد موافقت قرار دادند . به دنبال نخست وزيري بختيار جبهه ملي ايران طي اعلاميه اي وي را از جبهه ملي اخراج كرد و همان طور حزب ايران نيز او را از رياست حزب بركنار كرد . شهر مشهد امروز شاهد تظاهرات گسترده مردم بود .مأمورين و پليس به مردم حمله كردند . مأمورين انتظامي منزل آيت ا... شيرازي را مورد حمله قرار دادند و در نتيجه عده زيادي از مردم به قتل رسيدند . در اين تظاهرات خشمگين مردم به كلانتري هاي 3 و 4 و نيروي پايداري ، انجمن ايران و آمريكا و نيز به منزل چند مستشار آمريكائي حمله كردند.منزل روحانيون قزوين مورد حجوم سربازان حكومتي قرار گرفت .

يكشنبه دهم دي ماه سال 1357 ساختمان ساواك  فيروزآباد را مردم ويران كردند . اعلام نخست وزيري بختيار موج مخالفت با رژيم را اقزايش داد و بعضي از روزنامه ها زوال رژيم را تا يك ماه حتمي دانستند . آمريكائي هاي مقيم تهران و خانواده هاي آنان كه از صبح زود در فرودگاه مهرآباد گرد آمده تا به كشور خود بازگردند به علت بسته بودن فرودگاه و اشغال آن توسط ارتش ، شامگاه به منازل خود بازگشتند . درجلسه مشترك مجلسين راي تمايل به دولت بختيار داده شد . رسانه هاي گروهي رسمي شوروي آمريكا را به دخالت در بحران سياسي ايران متهم كرد و گفتند كه اوضاع در ايران به مرحله حساسي رسيده است و رويدادهاي آن سرنوشت ساز خواهد بود . راديو كويت به نقل از يك مقام مسئول آمريكائي ، شوروي را متهم كرد كه با ايجاد يك فرستنده ايراني بر آن است تا اوضاع ايران را به آشوب بكشد

دوشنبه يازدهم دي ماه سال 1357 امام خميني به مناسبت روي كار آمدن دولت بختيار فرمودند : امركا كه سقوط  شاه را فهميده و آن را قطعي مي داند اينك راههاي تازه اي پيش گرفته است اين دولت بختيار مشروعيت ندارد و پيش ملت ايران به جائي نمي رسد .مردمي كه در مقابل دولت نظامي  و حكومت نظامي ايستاده اند در مقابل دولتي نيز كه وعده هايش همان وعده هاي دولت هاي سابق است ايستادگي خواهند كرد آمريكا فهميده است با ملت ايران نمي توان از راه نظامي مقابله كرد  سران نظامي بايد بدانند كه اگر دست خود را به خون مردم آلوده كنند هيچگاه فراموش نخواهد شد . و هر جا فرار كنند از آنها انتقام گرفته مي شود فقط كساني تعقيب خواهند شد كه آمرين و سران نظامي هستند كه دستور قتل مردم را داده اند نه درجه داران و افسران . با استعفاي رسمي ارتشبد ازهاري از پست نخست وزيري و رياست دولت وزرا از حضور در وزارتخانه ها خودداري كردند و معاونين وزارتخانه ها امور جاري را در دست گرفتند . سايروس ونس وزير امور خارجه آمريكا گفت دولت آمريكا از نيروهاي مسلح ايران خواسته است تا از دولت غير نظامي ايران حمايت كنند و از دست زدن به يك كودتاي نظامي كه گفته مي شود راهي براي حل مسائل ايران است پرهيز شود . به مناسبت شب هفت مرحوم كامران نجات اللهي مردم تهران در بهشت زهرا اجتماع خشمگيني را برپا ساختند و در آن اجتماع شاه و بختيار به شدت مورد اهانت قرار گرفتند تمام شهرهاي ايران مشحون از تظاهرات ، فرياد ، خون و دود و آتش ، شعار مرگ بر شاه ، گلوله ، مجروح و كشته بود . بختيار نخست وزير احتمالي از مردم خواست تا آرامش خود را حفظ كنند .

 سه شنبه دوازدهم دي ماه سال 1357 امام خميني به مناسبت كشتار هاي اخير رژيم در كرمانشاه مشهد و قزوين پيامي فرستادند . شاهپور بختيار به اتفاق منوچهر آريانا در كاخ نخست وزيري حضور پيدا كردند اولين اقدام وي موجودي و صورت بودجه سري نخست وزير بود براي تعيين رقم دقيق منوچهر آريانا با كمك حسابداران مشغول كار شدند . شاهپور بختيار در يك مصاحبه مطبوعاتي اعلام كرد جناح سياسي ساواك منحل مي شود مطبوعات به نحو احسن آزاد خواهند بود خطا كاران تعقيب و مجازات خواهند شد . سفر ملكه اليزابت پادشاه سابق انگلستان به ايران لغو شد .

چهارشنبه سيزدهم دي 1357 كنفرانس گوادلوپ با شركت روئساي جمهور آمريكا فرانسه و نخست وزيران آلمان و انگلستان در جزيره مزبور براي رسيدگي به بحران ايران برگزار شد . به دنبال تشكيل كنفرانس گوادلوپ به فرانسويان مقيم ايران اخطار داده شد به ايران باز گردند . ارتشبد قره باغي از طرف شاه به رياست ستاد بزرگستاد كل نيروهاي مسلح منصوب شد .

پنجشنبه چهاردم دي ماه 1357 ارتشبد غلامعلي اويسي فرماندار نظامي تهران و فرمانده نيروي زميني از سمت خود استعفا داد و ايران را براي هميشه ترك كرد . سپهبد مهدي رحيمي فرماندار نظامي تهران شد . عده زيادي از استانداران از سمت خود كناره گيري كردند .امرا بازنشسته سپهبد عزيزي ، سپهبد پاليزبان ، سپهبد ورهرام كه در دوران ازهاري عهده دار استانداري بودند از سمت خود كناره گيري كردند . سخنگوي وزارت امور خارجه آمريكا عنوان داشت دولت امريكا آماده است تا با نخست وزير جديد ايران ، دكتر بختيار زماني كه دولتش رسماً استقرار پيدا كند همكاري نمايد . كنفرانس گوادلوپ  فاجعه سقوط بازار ايران ، قطع طولاني صدور نفت ايران به غرب را تشريح كرده و تذكر دادند كه كشورهاي غربي نبايد رابطه خود را با آينده ايران قطع كنند و در برابر تحولات كنوني ايران بايد روشي در پيش گيرند كه بر اساس آن در آينده بتوانند با رژيم جديد ايران رابطه حسنه و همكاري هاي اقتصادي داشته باشند .

جمعه پانزدهم دي 1357 دولت فرانسه اقامت آيت ا... خميني را براي مدت سه سال آينده تمديد كرد .

شنبه شانزدهم دي 11357 شاهپور بختيار نخست وزير اعضاء كابينه را به شاه معر.في كرد . روحانيون مبارز تهران اعلاميه اي صادر كردند و روز دي را روز عزاي عمومي و ملي اعلام كردند . در تهران و ساير شهرهاي ايران تظاهرات خونين و به آتش كشيدن اماكن دولتي برپا بود . روزنامه هاي كيهان و اطلاعات و آيندگان پس از  روز اعتصاب كار خود را آغاز كردند . آمريكا حمايت كامل خود را از شاه و بختيار اعلام نمود . شاهپور بختيار اعلام كرد از اين پس شاه حكومت مشروطه را پذيرفته و طبق قانون اساسي سلطنت خواهد كرد . ژنرال رابرت هايزر معاون فرماندهي نيروهاي مسلح آمريكائي در اروپا وارد ايران شد و با مقامات نظامي وارد مذاكره شد .يونايتدپرس اعلام كرد ايالت متحده امريكا يك ژنرال چهار ستاره را به ايران فرستاده است تا تشخيص دهد قدرت ارتش ايران حفظ خواهد شد يا نه ؟ كنفرانس گوادلوپ با شركت چهار ابرقدرت پايان يافت . مردم براي خريد روزنامه اطلاعات و كيهان  صفوف چند صد متري تشكيل دادند . شاه در معرفي هيئت دولت توسط بختيار اشاره به مسافرت قريب الوقوع خود كرد .  يكي از شكنجه گاه هاي ساواك در خيابان بهار توسط مردم كشف شد و مردم هنگام بازديد وسايل شكنجه را مشاهده نمودند . آيت ا... طالقاني تشكيل حكومت بختيار را نفي كرد و گفت هر حكومتي كه در ايران تشكيل بشود بايد رد رچهارچوب مبارزه كنوني ملت ايران به رهبري امام خميني باشد در غير اين صورت مورد قبول و تأييد ملت ايران نيست . شاهپور بختيار در دو مصاحبه مطبوعاتي رئوس برنامه دولت را به اختصار توضيح داد و گفت : اميدوارم آيت ا... خميني اين افتخار را به ما بدهند كه هر چه زودتر به ايران بازگردند . اعليحضرت همايوني محمدرضا شاه پهلوي سلطنت مي كند و دولت حكومت .به اسرائيل و آفريقاي جنوبي نفت فروخته نخواهد شد . لوايح محاكمه عاملان فساد و متجاوزان به حقوق عمومي و لايحه انحلال ساواك به مجلس داده خواهد شد . وزارت اطلاعات و جهانگردي و چند وزارت خانه ديگر منحل خواهد شد . در شهرباني و ژاندارمري خانه تكاني خواهم كرد . ماده  5 و 8 قانون حكومت نظامي در مورد مطبوعات معلق مي ماند و مطبوعات در چهارچوب قانون اساسي آزاد خواهند بود . دولت من مروج دين اسلام  در كشور ايران خواهد بود و در ضمن مذاهب شناخته شده  را با ديده احترام مي نگريم . كليه زندانيان سياسي به شرط سياسي بودن آنها از زندان آزاد خواهند شد . حكومت نظامي را به تدريج لغو خواهم كرد . كليه آزادي هاي فردي و اجتماعي مصرحه در قانون اساسي و اعلاميه جهاني حقوق بشر را در اسرع وقت جامعه عمل بپوشانم . به بازماندگان شهداي سه ماه قبل تا كنون در صورت لزوم تمام مساعدت هاي مادي و معنوي خواهد شد . كليه احزاي سياسي مي توانند شروع به فعاليت كنند . مردم بايد به من اطمينان كنند و در صورتي كه ظرف يك مدت معقول تمام وعده هاي من جامعه عمل نپوشيد مي توانند در قضاوت خود درباره من تجديد نظر كنند و اعتبار سي ساله مرا باطل كنند . من مرغ توفان نينديشم ز توفان موجم نه آن موجي كه از دريا گريزد . امام خميني به مناسبت روي كار آمدن دولت بختيار پيامي به ملت ايران فرستادند و فرمودند : ملت آگاه و شجاع ايران شجاعانه به مبارزات خود ادامه دهيد من به عموم ملت دلير ايران اعلام مي كنم كه رژيم سلطنتي غيرقانوني و مجلسين غير ملي و غير قانوني و حكومت غاصب غير قانوني و ياغي است . اينك چند مطلب را لازم مي دانم متذكر شوم : 1-كارمندان وزارتخانه ها وزراي فاسد غيرقانوني را به نپذيرند و از آنان اطاعت نكنند و در صورت قدرت به وزارتخانه ها راه ندهند . 2-ملت از دادن ماليات مطلقاً و از دادن پول آب و برق و تلفن خودداري نمايند .3-علماب اعلام بلاد و خطباي محترم و طلاب غيور قضات محترم و وكلاي محترم دادگستري  اساتيد محترم دانشگاهها  دانشگاهيان بازاريان اصناف كارگران كشاورزان سياسيون محترم و همه اقشار مردم مخلوع بودن شاه  و غير قانوني بودن مجلسين و دولت را اعلام نمايند كه اگر سستي كنند ممكن است توطئه بر ضد كشور و ملت به نتيجه برسد كه همگي مسئول آن خواهيم بود .4-فروشندگان مواد غذائي از گرانفروشي خودداري نمايند .5-از كمك به كارگران و كسبه صنفي كه بر اثر اعتصابات ضرر كرده اند غفلت نشود و از وجوه شرعيه مجازند به آنها كمك كنند . اينجانب روز دوشنبه نهم صفر 1399 را براي شهداي مشهد و قزوين و كرمانشاه و ساير بلاد را روز عزاي ملي اعلام مي كنم .

يكشنبه هفدهم دي 1357 در اجراي دستور امام خميني بعضي از وزارتخانه ها وزراي جديد را به وزارتخانه ها راه ندادند . وزير اطلاعات به جاي رفتن به وزارتخانه خود به روزنامه اطلاعات رفت. يحيي صادق وزيري وزير تازه دادگستري استعفا خود را به شاهپور بختيار داد . شاهپور بختيار نيز استعفا او را پذيرفت ولي افشاي آن را به بعد از اخذ رأي اعتماد از مجلسين اعلام كرد . ميرفندرسكي وزير امورخارجه وقت سفراي ايران در لندن (پرويز راجي ) واشنگتن (اردشير زاهدي )سوريه (سرلشگر معتضد) هندوستان (دكتر تاجبخش )مسكو (احمد اردلان ) را بركنار نمود . امير فهد وليعهد عربستان سعودي به حمايت از شاه ايران  برخاسته و گفت ما از شاه حمايت مي كنيم . امام خميني در گفتگو با خبرگزاري فرانسه اعلام كرد دخالت شوروي در ايران سبب يك بحران جهاني خواهد شد . وي گفت ايران داراي پرچم سرخ نخواهد شد . روزنامه پراودا سياست عدم مداخله شوروي را در امور داخلي ايران تأييد كرد . در تظاهرات امروز تهران عده زيادي از افراد نيروي هوائي و همافران به مردم پيوستند . دو مامور ساواك در بازار تهران به شدت مجروح شدند .

 دوشنبه هجدهم دي ماه سال 1357 ارتشبد غلامرضا ازهاري نخست وزير سابق ايران براي ادامه معالجه خود تهران را به سوي لندن ترك كرد . ارتشبد غلامعلي اويسي از آمريكا تقاضاي بازنشستگي نمود وي در امريكا در اين تلاش است كه كارتر را راضي به يك كودتاي نظامي در ايران نمايد . آيت ا... مهدوي كني امام جماعت مسجد جليلي طبق ماده پنج حكومت نظامي بازداشت شد . به منسبت عزاي عمومي اعلام شده توسط امام خميني سرتاسر ايران تعطيل بود  ولي تظاهرات همچنين ادامه داشت . روزنامه هاي خبري عصر  با زندانيان سياسي رژيم مصاحبه كردند و عكس و تفصيلات و نظريات آنها را در جرايد منعكس كردند . بختيار طي مصاحبه اي اعلام كرد تكليف جنايتكاران را در همين هفته روشن خواهد كرد . جرج بروان وزير امور خارجه سابق انگلستان و طراح كودتا در مصر به ايران سفر كرد . سرلشگر خسروداد فرمانده هوانيروز نيروي زميني به بختيار اخطار كرد كه اگر مانع خروج شاه نشود گور خود را به دست خود كنده است . ارتشبد فريدون جم كه به عنوان وزارت جنگ معرفي شده بود از قبول وزارت تحاشي نموده و از ايران خارج شد . دكتر سنجابي عضويت شوراي سلطنت را رد كرد . امام خميني در پاريس اعلام كرد كه به غرب در برابر بهاي عادلانه نفت فروخته خواهد شد

 . سه شنبه نوزدهم دي ماه سال 1357 سخنگوي دربار اعلام كرد شاه قبل از رأي اعتماد مجلسين به بختيار ايران را ترك نخواهد كرد . تظاهرات مردم در سراسر ايران ادامه داشت . در درگيري در مقابل در ورودي دامشگاه دو نظامي كشته شدند . اردبيل و شيراز سقوط كردند و اداره امور شهر به دست مردم قرار گرفت . امام خميني در پيامي از مردم خواستند ساواكي هاي دستگير شده را مجازات نكنند و فرمودند اين نحو مجازاتها از طرف جناح هاي منحرفي مي باشد كه مي خواهند هرج و مرج ايجاد نمايند و با ايجاد كودتاي نظامي كشور را به تباهي بكشانند . دكتر سنجابي گفت در صورت پيشنهاد ملت و تأييد امام خميني حاضرم حكومت موقت را در ايران تشكيل دهم . بختيار اعلام كرد شاه بزودي تهران را ترك خواهد كرد . اردشير زاهدي با موافقت بختيار از ايران خارج شد . فرودگاه مهرآباد  ظاهراً به علت ريزش برف بسته شد . مجلس سنا به شاهپور بختيار رأي اعتماد داد . در شهر تبريز تظاهرات گسترده اي صورت گرفت و پليس جهت متفرق نمودن مردم تيراندازي كرد . شاه فرمان عفو 266 زنداني سياسي را صادر كرد . جامعه روحانيت تهران از مردم خواستند تا در روز اربعين راهپيمائي كنند . خبرگزاري فرانسه اعلام كرد : ويليام سوليوان  سفير امريكا در ايران دستور يافت تا اگر شاه ايران نظر او را راجع به اوضاع ايران خواست به وي توصيه كنند از كشور خارج شوند . مأموريت ژنرال هويزر در ايران تمديد شد . ژنرال هويزر به نظاميان ايران توصيه كرد كه از حكومت بختيار حمايت كنند . در پي شدت گرفتن تظاهرات هاي خياباني و استفاده جوانان از كوكتل مولوتف فرمانداري نظامي تهران فروش بنزين در گالن را ممنوع كرد .

 چهارشنبه بيستم دي سال1357 امام خميني در مصاحبه روزنامه لوموند گفتند من شخصاً رئيس جمهور ايران نخواهم شد و هيچ پست دولتي را نخواهم پذيرفت من مانند گذشته به هدايت مردم اكتفا خواهم كرد . شاهپور بختيار اعلام كرد از ژنرالها ترسي ندارد . وزارتخانه هاي دارائي بهداري و بازرگاني تاكنون وزرا جديد خود را نپذيرفته اند . سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا اعلام كرد بختيار را عناصر اصلي ارتش حمايت مي كنند . راديو لندن اعلام كرد امريكا نسيبت به شاه تغيير سياست داده است . خروج شاه را امريكايي ها  تنها اميد به دست آوردن نظم و امنيت و آرامش مي دانند . سپهبد عبالعلي بدره اي فرمانده پيشين لشگر گارد به فرمانده نيروي زميني منصوب شد . آيت ا... مهدوي كني كه از طرف حكومت نظامي بازداشت شده بود آزاد شد . در لار سه نفر و در سوسنگرد چهار نفر از مردم شهيد شدند . در شرق تهران عده اي عليه نيك پي شهردار سابق تهران تظاهرات كردند . درهاي دانشگاه شيراز به روي دانشجويان گشوده شد . هيئت اعزامي به قزوين پس از رسيدگي دقيق اعلام كرد كه در فاجعه چند روز قبل 200 كشته و 350نفر مجروح شدند و رقم خسارت را بالاي 350 ميليون ريال تخمين زدند .

پنجشنبه بيست يكم دي ماه سال 1357 امام خميني در پاريس گفتند سفر شاه بدون كناره گيري وضع را تغيير نمي دهد . 65 زنداني سياسي ديگر نيز آزاد شدند . بختيار ، ارتشبد جعفر شفقت استاندار سابق آذربايجان را به سمت وزير جنگ منصوب كرد . مردم به ساختمان ساواك در شيراز حمله كردند . در اين حمله تعداد 6 نفر از مردم شهيد شدند . در جلسه امروز مجلس شوراي ملي ، شاهپور بخيار ضمن معرفي اعضاء كابينه خود رئوس برنامه هاي فوري دولت خود را اعلام كرد و متذكر شد سياست خارجي ايران تغيير خواهد كرد . رئوس برنامه فوري دولت در 17 مورد عنوان شد كه اول انحلال ساواك و آخر ايجاد امنيت اجتماعي در پناه قانون بود . زندانيان سياسي زندان قصر اعتصاب غذا كردند . اعلام شد با ادامه اعتصاب كارمندان بانكها براي اينكه امور اقتصادي كاملاً فلج نشود بانكه فقط روز هاي زوج كار مي كنند . تعطيلي بازار تهران وارد هشتمين روز شد . كليه پروازهاي داخلي و خارجي به علت اعتصاب دسته جمعي كاركنان فرودگاه به مدت نامعلومي لغو شد . جمعه بيست و دوم دي ماه سال 1357 امام خميني به مناسبت تشكيل شوراي انقلاب اسلامي و احتمال كودتاي نظامي شاه ، پيامي به ملت ايران فرستادند و اشاره كردند به موجب حق شرعي و بر اساس راي اعتماد اكثريت قاطع ملت ايران كه نسبت به اينجانب احراز شده است در جهت تحقيق احداف اسلامي ملت ، شورائي بنام شوراي انقلاب اسلامي مركب از افراد با صلاحيت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق موقتاً تعين شده و شروع به كار خواهند كرد . احتمال اين است كه شاه خائن كه در حال رفتن است دست به يك جنايت بزرگتري بزند و آن يك كودتاي نظامي است كه كراراً تذكر داده ام كه اين آخرين ضربه اوست و لكن مردم دلير مي دانند كه در ارتش جز چند تني سرسپرده و خونخوار از قرار مذكور در پست هاي مهم مستقر شده اند و به من نيز معرفي گرديده اند . جناههاي شريف ارتش به اين سرسپردگان اجازه نخواهند داد تا دست به چنين جناياتي بزنند .

شنبه بيست و سوم دي ماه سال 1357 مردم دانشگاهها را باز كردند . صدها هزار نفر امروز به دانشگاه تهران رفتند . سپهبد صمد صمديانپور رئيس شهرباني بازنشسته شد و موقتاً تا تعيين رئيس شهرباني سپهبد فضل ا... جعفري كفالت گرفت . شاه اعضاي شوراي سلطنت را تعيين كرد . اعضاء شورا به دو دسته تقسيم مي شدند . دسته اول كساني بودند كه عضويت آنها در شورا به جهت شغل آنها مي باشد . اين عده عبارت بودند از : شاهپور بختيار نخست وزير ، دكتر محمد سجادي رئيس مجلس سنا ، دكتر جواد سعيد رئيس مجلس شوراي ملي ، دكتر عليقلي اردلان وزير دربار ، ارتشبد عباس قره باغي رئيس ستاد بزرگ ، اما دسته دوم از بين اشخاصي تعيين شده بودند كه علاوه بر تجارب سياسي در بين جامعه به خوشنامي اشتهار دارند كه عبارتند از : سيدجلال الدين تهراني ، عبدالله انتظام ، محمدعلي وارسته ، و دكتر عبدالحسين علي آبادي . در اولين جلسه شوراي سلطنت كه با حضور شاه تشكيل شد سيد جلال الدين تهراني به رياست شورا و محمدعلي وارسته نيز به نيابت شورا انتخاب شدند . در غالب شهرهاي ايران تظاهرات  ادامه داشت . در قزوين و سيرجان نظاميان خشونت كردند .

يكشنبه بيست و چهارم دي ماه سال 1357 خبرگزاري فرانسه اعلام كرد امام خميني اظهار داشتند كه چند روز ديگر يك دولت تازه تشكيل خواهند داد كه جايگزين دولت بختيار خواهد شد . امام خميني گفتند كه اعضاي دولت آينده را پيش بيني كرده  و همه آنها در ايران بسر مي برند . خانواده زندانيان سياسي براي آزاد گردن تمام زندانيان سياسي در كاخ دادگستري متحصن شدند . در كرمان تمام مجسمه هاي شاه سرنگون شد  و ساختمان ساواك به آتش كشيده شد . در تظاهرات تبريز يك رئيس كلانتري و دو مأمور ترور شدند .

دوشنبه بيست و پنجم دي ماه سال 1357 ارتشبد قره باغي رئيس ستاد مشترك ارتش طي يك مصاحبه مطبوعاتي اعلام كرد پس از رفتن شاه از ايران ارتش كودتا نخواهد كرد و هرگز چنين فكردي در ارتش وجود ندارد . و بي گمان در هنگام مسافرت شاه  نيز اگر احتمالاً  فردي از افراد ارتش كمترين تخلف يا اشتباهي بكند سرو كارش  با مقررات و قوانين ارتش است . دانشجويان در دانشگاه تهران  راهپيمائي عظيمي داشتند . مجلس سنا در جلسه امروز خود پس از استماع نطق سيدمحمدرضا جلالي نائيني تنها مخالف دولت بختيار، به دولت راي اعتماد داد . يك سرهنگ هوائي امريكا در كرمان كشته شد  وي در سازمان مس سرچشمه شاغل بود . جامعه روحانيت تهران طي اعلاميه اي ضمن تقبيح اقدامات دولت در مورد سركوبي جنبش ملت ايران به ملت هشدار داد كه از نفوذ ايادي و عمال دشمن به داخل صفوف جلوگيري كنند . و نگذارند با شايعه پراكني و مورد اتهام قرار دادن افراد بي گناه و آتش زدن خانه ها قيام مقدس ملت از مسير واقعي خارج گردد . ساواك آباده توسط مردم مصادره شد . بدنبال به آتش كشيدن سفارت انگستان در تهران وزارت خارجه آن كشور تقاضاي 500 هزار دلار غرامت كرد .

 سه شنبه بيست و ششم دي ماه سال 1357 مجلس شوراي ملي پس از پانزده ساعت بحث و گفتگو  و بررسي پيرامون  برنامه هاي دولت دكتر شاهپور بختيار  سرانجام ظهر امروز به دولت بختيار راي اعتماد داد . بختيار در پاسخ به موافقين و مخالفين دولت كه در مجلس اظهار نظر كرده بودند اظهار داشت بزودي لايحه تشكيل  دادگاههاي ملي و لايحه انحلال ساواك را تقديم مجلس خواهد كرد . بختيار گفت آنچه آنچه كه جبهه ملي مي خواهد در برنامه هاي دولت خود آورده ام .در مورد سياست خارجي ، بختيار سياست گذشته را مورد انتقاد قرار داده و گفت هرگز رل زاندارم هاي خليج فارس رابازي نخواهد كرد .   ساعت 13 و 8 دقيقه محمدرضا شاه پهلوي به همراه همسرش فرح ديبا براي هميشه ايران را از طريق فرودگاه مهرآباد ترك كردند .در فرودگاه مهرآباد شاهپور بختيار نخست وزير وقت ، دكتر جواد سعید رئيس مجلس شوراي ملي ، دكتر اردلان وزير درابر ، نصرت ا...معينيان رئيس مخصوص دفتر شاه ، سپهبد بدره اي ، سرلشگر نشاط ، ارتشبد قره باغي و عده اي از نزديكان شاه حضور داشتند . شاه به هنگام ترك ايران در حضور همه گريه مي كرد . همزمان با مسافرت شاه راديو تهران خبر مسافرت او را انتشار داد و مردم به محض مطلع شدن از اين خبر چهره شهر تهران را تغيير دادند . تمام وسايل نقليه چراغ هاي خود را روشن كردند و بوق ممتد مي زدند . مردم به طور ناگهاني به خيابانها ريختند و به پايكوبي  و شادي پرداختند . نقل و شيريني و گل از طرف مردم پخش مي شد به صورتي كه ظرف مدت چند ساعت تمام دكانهاي قنادي و گل فروشي خالي شد . اين وضع در تمام شهرهاي ايران جاري و ساري بود . مردم به محض اطلاع از آخرين حركت شاه باقيمانده مجسمه هاي وي و پدرش را در شهر ها پايين كشيدند . امام اظهار داشت نمايندگان مجلسين و اعضاي شوراي سلطنتي سمتي ندارند و بايد استعفا دهند . يك سرهنگ آمريكائي در خانه اش در تهران به قتل رسيد . تصاوير مختلفي از امام خميني در وزارتخانه ها و سازمانهاي دولتي به جاي عكس شاه نصب گرديد . بختيار پس از رفت شاه اظهار كرد من به اتكاي قانون و به عنوان يك نخست وزير مسئول از تمام اختيارات و امكانات خود براي جلوگيري از هرج و مرج و تجاوز به حقوق مردم عمل خواهم كرد . در تظارات مردم اهواز كه به مناسبت مسافرت شاه انجام يافته بود نظاميان مردم را به گلوله بستند در اين حمله عده زيادي از مردم كشته و عده زيادي نيز زخمي و روانه بيمارستان شدند .                                                                           چهارشنبه بسيت و هفتم دي ماه سال 1357 امام خميني طي اعلاميه اي مردم ايران را به آرامش دعوت كرد و اعلام داشتند به زودي دولت موقتي را تشكيل خواهند داد امام در اين اعلاميه عزيمت شاه را يك پيروزي تلقي كرده و آن را به ملت ايران تبريك گفتند . راديو لندن اعلام كرد امام خميني به ملت ايران هشدار داد كه كليه ثروت و مايملك شاه ملي اعلام شد و دولت اسلامي وظيفه قانوني مسترد داشتن اين ثروت را به ملت چه در ايران و يا در بانكهاي خارجي به عهده گرفت . هشت نماينده  اقليت مجلس شوراي ملي استعفاي خود را تسليم دكتر جواد سعيد كردند . در پي تظاهرات گسترده مردم اهواز ، اكثر كلانتري هاي اهواز تخليه شدند و مردم امور انتظامي شهر را به دست گرفتند . دكتر محمد مفتح  طي اعلاميه اي از مردم خواست از حمله به مامورين و موسسات جلوگيري كنند . آيت ا... دستغيب گفت دشمنان مي خواهند بين مردم و ارتش نفاق بيندازند . در بسياري از شهرهاي فارس مردم مسلح شدند . 150 نفر از كارمندان سفارت ايران در آمريكا دست به تظاهرات عليه اردشير زاهدي زدند . افسران و درجه داران و همافران پايگاه وحدتي دزفول اعتصاب عذا كردند  قبلاً در پايگاه شاهرخي نيز اعتصاب غذا شده بود . بختيار اعلام كرد در ارتش احدي بدون نظر من حق تصميم گيري ندارد . بختيار سرانجام با استعفاي صادق وزيري وزير دادگستري موافقت كرد .

 پنجشنبه بيست و هشتم دي ماه سال 1357 سيد جلال الدين تهراني  رئيس شوراي سلطنت بامداد امروز عازم پاريس شد . گفته شد رئيس شوراي سلطنت قصد دارد پيرامون اوضاع و احوال ايران و برنامه هاي آتي شوراي سلطنت با امام خميني مذاكره كند . رضا پهلوي وليعهد هجده ساله ايران مدعي شد كه اگر مردم بخواهند حاضر است كشور را اداره كند . تعداد نمايندگان مستعفي به بيش از بيست نفر رسيد . آيت ا... طالقاني طي بيانيه اي درباره راهپيمائي روز فردا(اربعين حسيني)يادآور شد كه صاحبان هرگونه آرا و عقايد موظفند مظهر يك حركت و داخل يك صف باشند . امام خميني خواستار استعفاي وزراي كابينه شد ند و گفتند شاه مخلوع است و محاكمه خواهد شد . ارتش از حوادث خونين روز گذشته در شهرهاي اهواز و ذزفول ابراز تاسف كرد . در حوادث روز گذشته دهها نفر در شهرهاي اهواز و دزفول كشته و زخمي شدند . روابط عمومي ستاد ارتش اعلام كرد به مناسبت راهپيمائي روز اربعين حسيني فرودگاه مهرآباد به مدت 24 ساعت بسته خواهد شد . سفارت آمريكا در تهران به اتباع خود توصيه كرد كه روز اربعين از خانه هاي خود خارج نشوند . كليه كاركنان خارجي شركت نفت خارج شدند . آسوشيتدپرس اعلام كرد جيمي كارتر رئيس جمهور امريكا در مصاحبه با خبرنگاران به سوالات آنان پيرامون ايران پاسخ داد . كارتر در مورد پشتيباني آمريكا از بختيار گفت : ما معتقديم كه آيت ا... خميني به دولتي كه اكنون طبق قانون اساسي تشكيل شده است فرصت موفقيت مي دهند . كارتر افزود : البته قصد مداخله در امور سياسي داخلي ايران را نداريم و اين چيزي است كه ما قصد انجام آن را در هيچ كشوري نداريم زيرا اين سياست را يكبار در ويتنام تجربه كرديم و مي دانيم نتيجه خوبي بار نخواهد آورد . امام خميني در مورد تقاضاي  كارتر به سرعت واكنش نشان داده و اعلاميه اي صادر كردند . در اين اعلاميه آمده بود  در صورتي كه دولت هاي ديگر  بخصوص ابرقدرتها در اوضاع داخلي ايران مداخله نكنند آرامش و ثبات به كشور باز خواهد گشت .

جمعه بيست و نهم دي ماه سال 1357 به مناسبت اربعين حسيني و دعوت امام خميني به راهپيمائي گسترده مردم از بامداد امروز تهران و ساير شهرهاي ايران شاهد بزرگترين راهپيمائي تاريخ ايران بود . در تهران قريب به دو ميليون نفر در راهپيمائي شركت كردند بنا به گزارش خبرنگاران مختلف در اين تظاهرات اثري از نيروهاي پليس و ارتش در مسير تظاهر كنندگان ديده نمي شد . شركت كنندگان در راهپيمائي قطهنامه اي انتشار دادند كه طي آن آمده بود غير قانوني بودن سلطنت و خلع شاه ، برقراري حكومت جمهوري اسلامي ، تشكيل شوراي انقلاب اسلامي ، بركناري دولت بختيار ، منضم شدن قواي نظامي به ملت ، خواستاري روابط حسنه به همه ملتها ، استعفاي وكلاي مجلسين و استعفاي اعضاي شوراي سلطنت . امام خميني راهپيمائي امروز مردم ايران را به مثابه يك همه پرسي در مورد تشكيل جمهوري اسلمي قلمداد كرد . در تظاهرات عظيم مردم نجف آباد گروهي مسلح به سلاح هاي گرم و چماق در منطقه يزدان شهر به مردم حمله كردند . در اين حمله غيرمترقبه قريب 15 نفر كشته و دويست نفر نيز مجروح شدند .

شنبه سي ام دي ماه سال 1357 بختيار طي مصاحبه اي اعلام كرد با سقوط من ارتش كودتا خواهد كرد . حاضر نيستم قدرت را به آيت ا... خميني واگذار كنم . من از پشتيباني نه دهم (9/0) آيات عظام و مراجع در داخل كشور برخوردارم . سيد جلال الدين تهراني رئيس شوراي سلطنت در پاريس تقاضاي ديدار با امام خميني كرد .اما دو شرط براي ديدار با سيد جلال الدين تهراني گذاشتند . 1-استعفا كردن از شوراي سلطنت 2-غير قانوني اعلام كردن شوراي سلطنت . 126 زنداني سياسي ديگر از زندان آزاد شدند . يكشنبه اول بهمن ماه سال 1357 روزنامه پراودا ارگان حزب كمونيست شوروي هشدار داد كه شبح كودتاي نظامي با پشتيباني آمريكا اكنون در ايران سايه انداخته است . پراودا ادعا كرد بحران ايران مخصوصاً نتيجه مخالفت مردم با سلطنت نيست بلكه جنبش ملت ايران عليه امپرياليسم آمريكاست كه در صدد ايجاد يك ديكتاتوري نظامي است . گفته شد اسامي اعضاء شوراي انقلاب تا دو روز ديگر اعلام خواهد شد . شاهپور بختيار شاه را به شدت مورد انتقاد قرار داد و گفت در طول سلطنت خود قانون اساسي را نقض كرده است . اينك بايد در معناي دموكراتيك چيزي را دوباره پايه نهيم كه طي ساليان گذشته آن را از دست داده بوديم . كاركنان صنعن نفت جنوب اعلام كردند كه هيچگونه خللي در اراده راسخ كاركنان صنعت نفت در ادامه اعتصابات وجود ندارد . كاركنان راديو و تلوزيون مدير عامل جديد خود را به رسميت نشناختند . چماقداران در شهرهاي مشكين شهر و قوچان به مردم حمله كردند چند شهيد و عده اي زخمي باقي ماند . وزير امور خارجه به خدمت سفراي ايران در شوروي و عربستان سعودي خاتمه داد . همچنين سركنسولهاي ايران در نيويورك ، سانفرانسيسكو و كراچي از كار بركنار شدند . اعتصاب كاركنان شركت هواپيمائي ملي تبديل به اعتصاب نشسته شد . سيدجلال الدين تهراني رئيس شوراي سلطنت در پاريس از مقام خود استعفا كرد و متذكر شد شوراي سلطنت غيرقانوني است . قضات دادگستري شهر دزفول خواستار بررسي فجاع اين شهر شدند . دكتر رزم آرا وزير بهداري و بهزيستي طي يك مصاحبه مطبوعاتي اعلام كرد در گذشته در اين وزارتخانه سوء استفاده هاي كلاني در امور درماني كشور صورت گرفته است . از طرف امام خميني هيئتي به رياست دكتر جليل ضرابي مأمور حفظ اسناد و مدارك سفارتخانه ها و كنسولگري ها شدند . امام خميني در يك مصاحبه مطبوعاتي گفتند كليه قراردادهاي بر ضد مردم ايران لغو خواهد شد . بختيار در يك پيام تلوزيوني گفت در صورتي كه امام به تهران بيايند موضع و پست نخست وزيري را رها نخواهم كرد . كاركنان سازمان راديو و تلوزيون عليه بختيار اعلام جرم كردند . به دنبال تهديدهاي گروه هاي طرفدار شاه گارد امنيتي در اطراف خانه آيت ا... خميني دو برابر شد . پليس فرانسه بخشي از خدمات امنيتي را در اطراف منزل امام خميني بر عهده گرفت .

 دوشنبه دوم بهمن سال 1357  براي استقبال از امام خميني سيل جمعيت از شهرها و روستاها به سوي تهران روانه شدند . ارتشبد قره باغي طي مصاحبه اي اعلام كرد كودتا درارتش مطرح نيست دستر سركوبي چماقداران داده شده است . امام خميني طي مصاحبه اي گفتند ما وارث يك مملكت ويران هستيم شاه را بايد به ايران برگرداند و ثروتهايش را پس گرفت 20 سال لازم است تا ويراني ها جبران گردد . امروز اعلام شد جريان ورود امام خميني به وطن مستقيماً از طريق راديو و تلوزيون پخش خواهد شد . سيد جلال الدين تهراني رئيس شوراي سلطنت با ارائه استعفاي خود و اعلام غيرقانوني بودن شوراي سلطنت با امام ملاقات كردند . تظاهرات در تهران و ساير شهرها ادامه دارد . امام در مصاحبه با مطبوعات ايران گفتند : اقليت هاي مذهبي در اسلام قابل احترامند و آنها نيز مثل ساير اقشار ملت در آنجا با رفاه زندگي خواهند كرد و هيچ براي آنها گرفتاري نخواهد بود . رمزي كلارك وزير سابق دادگستري امريكا در پاريس با امام ملاقات كرد وي گفت به نظر من بدون مشاركت آيت ا... خميني هيچگونه امكاني براي حل بحران در ايران وجود ندارد . شاه و فرح مصر را ترك كردند و به سوي مراكش پرواز كردند . سپهبد مهدي رحيمي فرماندار نظامي با حفظ سمت به رياست شهرباني بركزيده شد . سپهبد جعفري سرپرست شهرباني بازنشسته شد . دولت اعلام كرد وزارتخانه ها از عناصر ناپاك و فاسد پاك سازي خواهد شد . خريد اسلحه از انگلستان متوقف شد . ارتشبد جم آينده ايران را تاريك و خونين پيش بيني كرد . راديو مسكو اعلام كرد در كارخانه تعمير هليكوپترهاي جنگي ايران نزديك به چهار هزار افسر نيروي هوائي اعتصاب غذا كرده اند و اخراج مستشاران آمريكائي را از كشور خواستار شدند . يك گروه 15 نفري از دانشجويان ايراني در هند سركنسولگري ايران در بمبئي را اشغال كردند و چهار نفر را به گروگان گرفتند ابتدا عكس هاي شاه و فرح را پايين كشيدند و تابلوي سفارت جمهوري اسلامي ايران را بر در ورودي نصب كردند . سه شنبه سوم بهمن ماه سال 1357  براي تدارك مراسم استقبال از حضرت امام خميني ستاد ويژه اي توسط روحانيون مبارز تهران تشكيل شد . اين ستاد مركب از روحانيون و نمايندگان همه اقشار و گروههاي اجتماعي و سياسي كارهاي مربوط به انجام بزرگترين استقبال تاريخ از رهبر قيام ملت ايران را انجام خواهد داد كميته برگزاري مراسم استقبال اولين اعلاميه خود را صادر كرد . امام خميني در آخرين مصاحبه خود با تلوزيون فرانسه گفت براي تغيير رژيم فشار افكار عمومي به معني قانون است ما به استاد به همين قانون قدرت را به دست مي گيريم و حكومت را مستقر مي كنيم  ما اميدواريم كه ارتش با تمام افسران آن برگردند . البته در حال حاضر قشرهائي از ارتش با ملت است ولي من صلاح ارتش ايران را در آن مي دانم كه همه برگردند . اكنون آراء عمومي شاه را خلع كرده است با استناد همان فشار افكار عمومي كه قانون واقعاً همان است بايد قدرت را دردست گرفت و حكومت را مستقر كنيم . از هيچ مملكت و از هيچ جائي روحانيون ايراني پشتيباني و كمك مالي دريافت نمي كنند . ما با آثار تمدن موافقيم مايليم كه مملكت ما مجهز شود به همه آثار تمدن ولي نه آن طور كه شاه عمل مي كرد شاه تمام آثار تمدن را به صورت فاسد عمل مي كرد . سينما به صورت فساد ترويج شده بود اخلاق جوانها را فاسد كرد مراكز فحشا را افزايش داد و وسايل اعتياد جوانان را فراهم كرد . ارتشبد قره باغي گفت : ارتش از دولت قانوني پشتيباني مي كند . امام خميني گفتند : راهي كه بايد برويم در بهشت زهرا اعلام مي كنم . امام خميني در مصاحبه با خبرنگاران ايراني گفت : در حكومت اسلامي ديكتاتوري وجود ندارد . اسلام هم آزادي خواهد داد و هم به توسعه توجه خواهد كرد و هم توجه به ساير احتياجات كشور . آيت ا... طالقاني گفت : اگر ارتش دست به كشار بزند مردم مسلح خواهند شد . كميته برگزاري استقبال از امام خميني اعلاميه اي انتشار داد كه از هرگونه تشريفات و آذين بندي هاي تجملي خودداري نمايند . محمدرضا جلالي نائيني از سناتوري استعفا داد . شهر قم به دست مردم افتاد دولت تانكها و گشتي ها را جمع كرد . در پاريس دانشجويان ايراني كنسولگري را به تصرف خود دراوردند . سفارت ژاپن به اتباع خود هشدار داد تا هرچه زودتر خاك ايران را ترك كنند .

چهارشنبه چهارم بهمن ماه سال 1357 بحران در تهران آغاز شد به دستور بختيار پرواز هواپيماي امام خميني به پاريس جلوگيري شد . تانك ها فرودگاه مهرآباد را محاصره كردند و به كليه شركتهاي هواپيمائي بين المللي اعلام شد كه به تهران پرواز نكنند . ده ها هزار تن از مردم پس از شنيدن خبر محاصره فرودگاه در اطراف مهرآباد اجتماع كردند . سيد جلال الدين تهراني براي بار دوم با امام ملاقات كرد وي در اين ديدار گفت مخالفين استعفاي من جاهلند . كاركنان وزارت امور خارجه همبستگي خود را با ملت ايران اعلام كردند . كميته برگزاري استقبال مسير حركت امام خميني را مشخص كرد . در جلسه امروز مجلس شوراي ملي  شاهپور بختيار لايحه انحلال ساواك و همچنين لايحه مربوز به نحوه تعقيب نخست وزيران و وزيران و طرز تشكيل هيئت منصفه را به مجلس تقديم كرد . بختيار طي نطقي در مجلس گفت من هيچگاه سنگر قانون اساسي را ترك نخواهم كرد . وي افزود در جلسه ديشب هيئت دولت مشكلات را براي همه وزيران گفتم و خواستم كه نظر بدهند همه آنها به طور دسته جمعي و يك يك گفتند : يا ما ميميريم و يا از قانون دفاع مي كنيم . كاركنان پست و تلگراف به دستور كميته تنظيم اعتصابات ، اعتصاب خود را شكستند . اردشير زاهدي اعلام كرد آمريكا نمي خواهد شاه را بپذيرد .

پنج شنبه پنجم بهمن ماه سال 1357 دولت اعلام كرد كليه فرودگاهها براي مدت سه روز بسته شد .بنابراين بازگشت امام خميني به وطن باز هم به عقب افتاد . خبرگزاري آسوشيتدپرس خبر داد بختيار طي نامه اي از امام خميني خواسته است كه سفر خود را به ايران به سه هفته بعد موكول نمايد تا او بدون نقض قانون اساسي امنيت وي را تضمين كند و همچنين ارتش را آرام نمايد .  ستاد روحانيت مبارز اعلام كرد هزاران جوان مسلمان حفظ جان امام خميني را برعهده دارند . راديو لندن خبر داد  بختيار حاضر به قبول تغيير رژيم است البته با انجام انتخابات صحيح و سالم . خبرگزاري فرانسه از قول بختيار گفت آيت ا... خميني اصولاً مي تواند روز يكشنبه به تهران بيايند . وي گفت من آماده ام هرگونه امتيازي را در چهارچوب قانون اساسي در اختيار امام خميني قرار دهم . روزنامه كيهان اعلام كرد يك نوطئه سوء قصد به  جان امام خميني كشف شد . در پي اعلام قبلي بر اساس گزارش خبرنگاران 100 تا 150 هزار نفر از طرفداران قانون اساسي و سوسيال دموكراسي از ساعت 9 صبح امروز به تدريج وارد ميدان بهارستان شدند و پس از ايراد چند نطق قطعنامه اي در 7 ماده قرائت نمودند . دكتر مفتح سخنگوي جامعه روحانيت مبارز اعلام كرد كه آيت ا... خميني تصميم به حركت به تهران دارند و به هيچ وجه حاضر به تعويق انداختن آن نيستند . كنسولگري ايران در حيدرآباد توسط دانشجويان ايراني اشغال شد . امام خميني به مناسبت بسته شدن فرودگاهها پيام فرستادند . از اينكه ايادي اجانب فرودگاههاي سراسر كشور را به روي من بسته اند به ناچار تصميم گرفتم تا روز يكشنبه 29 صفر ، 8 بهمن به كشور برگشته و همچون سربازي در كنار شما به مبارزه عليه استعمار و استبداد تا پيروزي نهائي ادامه خواهم داد . امام خطاب به همراهان خود گفتند من بايد بروم شما لازم نيست احساس خطر كنيد .

 جمعه ششم بهمن ماه سال 1357 مردم تهران و ساير شهرهاي ايران كه خود را براي استقبال از امام خميني آماده كرده بودند در اعتراض به لغو سفر امام و تعطيل شدن فرودگاهها تظاهرات وسيعي به عمل آوردند و دولت بختيار را به شدت مورد انتقاد قرار دادند . در شهرائي چون قزوين و تبريز و مغان ارتش به سمت مردم تيراندازي كرد . عده اي از چماق به دستان به دانشگاه صنعتي حمله كردند . شاهپور بختيار در گفتگوئي با راديو فرنسه گفت : بازگشت آيت ا... خميني به ايران هنوز خيلي زود است . ايشان بايد به من فرصت بدهند تا براي ورود او و تضمين امنيت اين كار برنامه ريزي كنم . وي افزود كه ما براي فراهم آوردن امكانات بازگشت ايشان با وي در حال مذاكره هستيم بر ارتش و دولت تسلط و قدرت كامل داريم و تا زماني كه هستم احتمال كودتا وجود ندارد .  دنباله دارد

 

ادامه نوشته

تقسیمات کشوری ایران پیش از اسلام ودرادامه اسامی جدید وقدیم بزرگراه هاوخیابان ها ومیادین شهر تهران بز

تقسیمات کشوری ایران پیش از اسلام

شامل دوره‌های تاریخی مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان است.دوره مادهاسرزمین مادها شامل: ماد کوچک (آذربایجان) و ماد بزرگ (شامل کرمانشاهان وری وکردستان وهمدان( و شمال آن رودخانه ارس، شرق ابواب خزر، غرب کوههای زاگرس و جنوب آن کویر و محدوده اصفهان بود.

دوره هخامنشیان در دوره هخامنشیان سرزمین ایران از شرق رود سیحون، غرب دریای اژه، شمال دریای خزر و دریای سیاه و کوههای قفقاز و از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس منتهی می‌شد. بعضی از ایالتهای آن: ایالت نیمه جنوبی پارس با مرکز پارسه، ایالت جنوب غربی شوش با مرکز شهر شوش، ایالت ماد در شمال غرب با شهر مهم اکباتان (همدان)، ایالت هیرکانی یا گرگان در محدوده شمال و ساحل دریای خزر و شهر مهم آن هیرکانا یا جرجان (گرگان)، ایالت پارت یا خراسان و قومس (سمنان) امروزی، ایالت زرنگ، نیمروز، سکستان یا سیستان در جنوب شرق، ایالت کرمانیا در ساحل خلیج فارس، ایالت گدروزیا (بلوچستان) در مشرق کرمان و جنوب سیستان.

دوره اشکانیان در زمان اشکانیان محدوده ایران از جانب غرب به رودخانه فرات منتهی گردید. قبل از آن سلوکیان هشتاد سال بر قلمرو ایران فرمانروایی داشتند و پایتخت آنها سلوکیه بر کرانه رود دجله بود. قلمرو پارتها یا اشکانیان ۷۲ بخش بود. ملاک آنها در تقسیم بندی برای اداره کشور شهرها بودند که خودمختاری نسبی داشتند. از پایتختها آن به ارشک، صددروازه، هگمتانه، تیسفون و دیگر شهرها مهم آن به نسا، تاپه، دارابگرد، گور (فیروزآباد) می توان اشاره کرد.

دوره ساسانیاندر زمان ساسانیان تقسیمات کشوری ایران به قرار سرزمین (ایالت)، خوره (استان) و تسوگ (شهرستان) و رُستاگ (دهستان) بود.

در زمان ساسانیان ایران دارای چهار ایالت بزرگ شامل: ایالت شمالی (اپاختر)، ایالت جنوبی (نیمروز)، ایالت شرقی (خراسان)، ایالت غربی (خوروران) و ماوراء النهر، قسمتهایی از افغانستان، بین النهرین و آسیای صغیر هم جزء این ایالتها بود و تصمیم گیری حکومتی متمرکز بود. از شهرهای مهم آن جندی شاپور، بیشاپور، شاپورخواست، تیسفون بود.

تقسیمات کشوری ایران پس از اسلام

دوره آغارین اسلام ایران در آغاز دوره اسلامی به نه منطقه یا ایالت تقسیم می‌شده‌است که بسیار همسان با تقسیم ایالتی دوره پایانی ساسانیان بوده است.

آذربایجان و ارمینه و اران ُ،جبال (عراق عجم)،فارس ،خراسان، قومس، دیلم و طبرستان (گیلان و مازندران) ،خوزستان ،کرمان ،سیستان و بلوچستان،

دوره عباسی

تقسیم بندی قلمروی عباسی در قرن چهارم بدین شکل بود:

بصره در دست محمدبن رائق با مرتبه امیرالامرایی، خوزستان در دست ابوعبداللّه حسن بن بریدی، فارس در دست عمادالدوله علی بن بویه، ری و اصفهان و جبل در دست رکن الدوله حسن بن بویه و دیگران، موصل و دیار بکر و دیار مُضَر و دیار ربیعه در دست حمدانیان، مصر و شام در دست محمدبن طُغْجْ اخشید، خراسان و ماوراءالنهر در دست سامانیان،طبرستان و گرگان در دست دیلمیان، بحرین و یمامه در دست قرامطه.

دوره غزنوی

در دوره غزنوی که از قرون چهارم تا ششم بطول انجامید، عمید یا والی امور ایالاتی را که به طور منطم تحت اداره حکومت بودند مانند سیستان، تخارستان، خراسان و برای مدت کوتاهی ری و جبال، را بر عهده داشتند. در مناطق نا آرامتر مثل هندوستان شمالی ارتش مامور دریافت مالیات بود و حکومت غیرنظامی قادر به اجرای این کار نبود. بعد از سال ۴۳۰، ولایات دور از غزنهٔ خراسان و جبال و ری به دست دیوانهای مستقر در ری و نیشابور اداره می‌شدند. در هر کدام از این ولایتها، دبیری ایرانی به عنوان یک عمید غیر نظامی، مسئول امور نظامی و سیاسی، و غلامی ترک به عنوان سپهسالار حضور داشتند.

دوره سلجوقیان

در دوره سلجوقیان بزرگ که از ۴۲۹ تا ۵۵۴ بطول انجامید حکومت مشتمل بر ولایاتی عیناً منطبق با واحدهای امپراطوری ساسانی بود. این حکومت دو بخش داشت، نواحی مستقیماً زیر نظر سلطان و نواحی در اختیار امرا و دیگران. تا پایان دوره ملکشاه، نواحی زیر نظر مستقیم او گسترش یافته و بعداً کوچک شدند. تقسیمات اداری سلجوقیان کاملاً با تقسیمات ایالات منطبق نبود ولی پس از تجزیه این حکومت، واحدهایی جغرافیایی پدید آمدند که ولایات بزرگتر خراسان و آذربایجان و عراق و کرمان و فارس مرکز ثقل آن بودند. این تقسیمات کوچکتر از ولایات مرکزشان مهمترین شهر ناحیه بود و وسعت متغیری داشتند. این سلاطین از تجربه اداره کشورهای متمدن بی بهره بودند برای همین از کارگزاران ایرانی بهره بردند که در بین آنها شهرت نظام الملک از همه بیشتر است. در دوره وزارت او در دربار الب ارسلان، مستوفی ریاست دیوان استیفا را بر عهده داشت و او برای هر ولایت کشور نایبی منصوب می‌کرد. در دورهٔ آنان نظام اقطاع، که در بین قبایل ترک مرسوم بود و طبق آن بازمانده رییس قبیله بین خویشان مرد وی تقسیم می‌شد، با اعطای ولایات و نواحی به عنوان حصه و سهم ملکی به اعضای خاندانشان توسعه پیدا کرد. حکومت سلجوقی در نیمه دوم قرن پنجم وسعت زیادی داشت و واگذاری قدرت اداری به حکومتهای محلی از سوی دولت مرکزی دوراندیشانه به نظر می‌رسد. در قرن بعدی امرا در ولایات خود با دولت مرکزی به مخالفت مشغول شده و اهداف خود را به پیش بردند

دوره ایلخانیان

در حکومت ایلخانان مغول بین ۶۵۴ تا ۷۵۰، دبیران و وزیران ایرانی چون شمس الدین جوینی و رشید الدین فضل الله نظام اداری ایران را پس از دوره‌ای پریشانی، بهبود دادند. آنان به دیوان رونق داده آن را به پایگاه اداره کشور تبدیل کردند.

دوره قاجار

در اوایل دوره قاجار ایران به پنج حکمرانی و دوازده حاکم‌نشین تقسیم می‌شد:

حکمرانی آذربایجان (که آذربایجان و زنجان را شامل می‌شد) مقر ولیعهد و تحت فرمان او بود.

حکمرانی دوم شامل ایالت‌های کردستان، کرمانشاه، سرحد عراقین و لرستان

حکمرانی سوم فارس بود که علاوه بر ایالت فارس، بندر بوشهر و بنادر و جزایر خلیج فارس، کهگیلویه، بختیاری و خوزستان را در بر می‌گرفت.

حکمرانی چهارم عبارت از خراسان و سیستان بود

حکمرانی پنجم را کرمان و بلوچستان تشکیل می‌داد.

عهد ناصری:از آغاز قرن سیزدهم هجری شمسی این تقسیم‌بندی تغییر کرد و قلمرو بعضی از حکمرانی‌ها تقسیم شد. در اواسط سلطنت ناصرالدین شاه قاجار ایران دارای چهار ایالت و ۲۳ ولایت بود:

ایالت آذربایجان ،ایالت خراسان و سیستان ،ایالت فارس ،ایالت کرمان و بلوچستان

تقسیمات کشوری ایران در دوره معاصر

این دوره با اندیشه های ترقی جویانه مشروطیت همراه می باشد و از جهات سیاسی، ایران شاهد اولین تقسیمات قانونی و رسمی کشوری است.

اولین قانون تقسیمات کشوری

پس از نهضت مشروطیت در اولین دوره قانون‌گذاری به سال ۱۲۸۵ هجری شمسی قانونی تحت عنوان قانون تشکیلات ایالات و ولایات به تصویب رسید. ماده ۲ قانون مزبور واژه‌های ایالت و ولایت را تعریف و اسامی ۴ ایالت را که عبارت بودند از آذربایجان، کرمان و بلوچستان، فارس و بنادر و نیز خراسان و سیستان مشخص نمود.

در تعریف ایالت و ولایت چنین آمده‌است: «ایالت قسمتی از مملکت است که دارای حکومت مرکزی و ولایت حاکم‌نشین جزء است؛ و ولایت قسمتی از مملکت است که دارای یک شهر حاکم‌نشین و توابع باشد، اعم از اینکه حکومت آن تابع پایتخت یا تابع مرکز ولایتی باشد.» واحدهای دیگر تقسیماتی مشخص شده در قانون؛ بلوکات و ناحیه بوده‌است.

گرچه اسامی ولایات در قانون نیامده بود، ولی در عمل ۱۲ ولایت وجود داشت که عبارت بودند از: استرآباد، مازندران، گیلان، زنجان، کردستان، لرستان، کرمانشاهان، همدان، اصفهان، یزد، خوزستان و عراق (اراک).

در سال ۱۲۴۱ هجری قمری ایران به ۸ ایالت بزرگ تقسیم شد که اسامی آنها عبارتند بودند از: آذربایجان، گیلان، مازندران، استرآباد، خراسان (ولایت شرقی قائنات و قهستان و سیستان جزو آن محسوب می‌شدند). ایالت کرمان مشتمل بود بر بلوچستان و مکران و بنادر دریای عمان، فارس که کهگیلویه، بوشهر و بنادر خلیج فارس از مضافات آن بود و خوزستان. حدود ایالات، ولایات و بلوکات به موجب اصل سوم متمم قانونی اساسی (۱۴ ذیقعده ۱۲۸۵ هـ . ش) ثابت و تغییر در آنها بحکم قانون بوده‌است.

دومین قانون تقسیمات کشوری

تا ۱۶ آبانماه سال ۱۳۱۶ هجری شمسی که قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران به تصویب می‌رسد، تغییرات عمده‌ای در محدوده تقسیمات کشوری به عمل نمی‌آید. الحاق ابرقو به یزد و خلجستان به قم از موارد معدود تغییرات تقسیماتی است. البته طی سالهای مذکور تغییرات متعددی در تغییر نام عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری به وجود می‌آید که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «تغییرنام علی آباد به شاهی، ترشیز به کاشمر، منصورآباد به مهران، ناصری به اهواز، مشهد سر به بابلسر، اشرف به بهشهر و ... .»

استان های ششگانه

همزمان با تصویب قانون مذکور، اسامی واحدهای تقسیماتی و همچنین مسئولان واحدها تغییر می‌یابد. براساس مصوبه‌ای نامهای استان، شهرستان، بخش و دهستان، اسامی جدید واحدهای تقسیماتی گردیده و در ماده یک قانون تقسیمات کشوری و وظایف فرمانداران و بخشداران، کشور ایران مطابق نقشه و صورت ضمیمه به ۶ استان و ۵۰ شهرستان تقسیم می‌شود. هر استان مرکب از چند شهرستان و هر شهرستان مرکب از چند بخش و هر بخش مرکب از چند دهستان و هر دهستان مرکب از چند قصبه.

استان‌های کشور با توجه به موقعیت جغرافیایی استقرار آنها و جهات اربعه، نامگذاری گردید:

استان شمال غرب شامل شهرستان‌های خوی، رضائیه (ارومیه)، مهاباد، تبریز، اردبیل ، میانه و مراغه.

استان شمال شامل گیلان، مازندران، تهران، اصفهان، مرکزی، زنجان و سمنان فعلی

استان غرب شامل شهرستان های: کردستان، گروس(نهاوند)، کرمانشاهان، باوندپور، پشت کوه، لرستان، بروجرد، همدان، خرمشهر و آبادان، خوزستان، کهکیلویه

استان جنوب شامل نواحی بوشهر، کرمان، هرمزگان، فارس و یزد

استان شمال شرق شامل خراسان و شاهرود

استان مکران شامل سیستان و بلوچستان فعلی.

استان‌های ده‌گانه

 نخستین استان‌های ایران برپایهٔ قانون اصلاح‌شدهٔ تقسیمات کشوری.

در نوزدهم دیماه سال ۱۳۱۶، با اصلاح قانون تقسیمات کشوری و براساس ماده یک آن، کشور ایران مطابق نقشه و صورت ضمیمه به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد. در این اصلاحیه نیز، هر استان مرکب از چند بخش و هر بخش مرکب از چند دهستان و هر دهستان مرکب از چند قصبه و ده ‌است.

استان‌های ده‌گانه کشور و شهرستان‌های تابعه:

استان یکم به مرکزیت رشت شامل شهرستان‌های:

۱ـ زنجان ۲ـ قزوین ۳ـ ساوه ۴ـ سلطان‌آباد (اراک) ۵ـ رشت ۶ـ شهسوار (تنکابن)

استان دوم شامل شهرستان‌های:

۱ـ قم ۲ـ کاشان ۳ـ تهران ۴ـ سمنان ۵ـ ساری ۶ـ گرگان

استان سوم شامل شهرستان‌های: ۱ـ اردبیل ۲ـ تبریز

استان چهارم شامل شهرستان‌های: ۱ـ خوی ۲ـ رضائیه (ارومیه) ۳ـ مهاباد ۴ـ مراغه ۵ـ بیجار

استان پنجم شامل شهرستان‌های: ۱ـ ایلام ۲ـ شاه‌آباد (اسلام‌آباد غرب) ۳ـ کرمانشاهان (کرمانشاه) ۴ـ سنندج ۵ـ ملایر ۶ـ همدان

استان ششم شامل شهرستان‌های: ۱ـ خرم‌آباد ۲ـ گلپایگان ۳ـ اهواز ۴ـ خرمشهر

استان هفتم شامل شهرستان‌های: بهبهان ۲ـ شیراز ۳ـ بوشهر ۴ـ فسا ۵ـ آباده ۶- لار

استان هشتم شامل شهرستان‌های: ۱ـ کرمان ۲ـ بم ۳ـ بندرعباس ۴ـ خاش ۵ـ زابل

استان نهم شامل شهرستان‌های: ۱ـ بیرجند ۲ـ تربت‌حیدریه ۳ـ مشهد ۴ـ قوچان ۵ ـ بجنورد ۶ـ گناباد ۷ـ سبزوار

استان دهم شامل شهرستان‌های: ۱ـ اصفهان ۲ـ یزد

طی تبصره مندرج در ماده ۲ قانون، جزایر مجاور هر یک از شهرستان‌ها، تابع آن شهرستان می‌باشد. در صورت ضمیمه قانون اصلاح قانون در تقسیمات کشوری نام ۴۹ شهرستان و ۲۹۰ بخش قید شده‌است.

تغییرات تدریجی استان‌های دهگانه

از سال ۱۳۱۶ به بعد تغییراتی در تفسیمات کشوری به استناد تبصره ماده ۲ قانون سال ۱۳۱۶ به وجود می‌آید. در سال ۱۳۲۵ استان سوم و چهارم تبدیل به یک استان به نام استان آذربایجان گردیده و سال ۱۳۲۶ حوزه بلوچستان به مرکزیت زاهدان و ۳ فرمانداری تابعه تحت نظر یک نفر مأمور عالی‌رتبه به نام فرمانداری کل که هم‌ردیف با استاندار است اداره، و در سال ۱۳۲۶ علاوه بر تأسیس فرمانداری کل بلوچستان، استان مرکزی (به مرکزیت تهران) نیز در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۲۶ با ترکیب شهرستان‌های قزوین، ساوه، قم و دماوند و محلات ایجاد شد.

در سال ۱۳۳۳، فرمانداری‌های کل بنادر و جزایر خلیج‌فارس و بنادر و جزایر دریای عمان و در سال ۱۳۳۶ فرمانداری کل خرم‌آباد و همچنین استان بلوچستان و سیستان ایجاد و فرمانداری کل بختیاری و چهارمحال و همچنین استان کردستان و استان‌های سوم و چهارم در سال ۱۳۳۷ تأسیس شدند.

در تغییر دیگر در قانون تقسیمات کشوری در ۱۳۳۹ استان‌ها به جای عدد با اسامی اصلی و تاریخی شان نامیده شدند و بر این اساس کشور به ۱۴ استان و ۶ فرمانداری کل و ۱۳۹ فرمانداری و ۴۴۹ بخشداری تقسیم شد. بخش بزرگی از استان مرکزی فعلی در استان مرکزی آن زمان به مرکزیت شهر تهران قرار داده شد.

در سال ۱۳۴۰ فرمانداری‌های کل سمنان، همدان، و لرستان ایجاد و فرمانداری کل بویراحمدی و کهگیلویه به مرکزیت یاسوج در سال ۱۳۴۲ تاسیس شد. فرمانداری‌های: کل ایلام و لرستان پشتکوه در سال ۱۳۴۳ و فرمانداری‌های کل بنادر و جزایر بحر عمان و خلیج‌فارس منحل و استان ساحلی بنادر و جزایر خلیج‌فارس و دریای عمان به مرکزیت بندرعباس تأسیس می‌شود.

در سال ۱۳۴۸ فرمانداری‌های کل بوشهر، زنجان و یزد ایجاد گردیده و در سال ۱۳۵۲، استان‌های بوشهر، یزد و چهارمحال و بختیاری، لرستان، زنجان و همدان تأسیس می‌یابد. در سال ۱۳۵۵، فرمانداری‌های شمیرانات و ری منحل و در محدودة شهرستان تهران، شمیرانات و ری شهرستان‌های جدیدی به مرکزیت شهر تهران از ترکیب بخش‌های حومه، ری، فشاپویه، لواسانات و رودبار قصران تأسیس شد. در همان سال استان‌های بویراحمد و کهگیلویه و سمنان تأسیس یافته و نام استان ساحلی و بنادر و جزایر خلیج‌فارس و دریای عمان به استان هرمزگان تغییر می‌یابد. در سال ۱۳۵۶، مرکز استان مرکزی از تهران به اراک انتقال یافته، شهرستان قزوین به استان زنجان الحاق، و فرمانداری‌های تهران و کرج در محدودة شهرستان‌های مربوطه مستقیماً زیر نظر وزارت کشور قرار گرفت. در سال ۱۳۵۷، در محدوده شهرستان تهران و کرج و ورامین، استان تهران به مرکزیت شهر تهران ایجاد شده و شهرستان‌های شمیران و ری بار دیگر تاسیس گردید.

در سال ۱۳۵۷ و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور ایران دارای ۱۶۵ شهرستان و ۴۷۵ بخش بوده‌است.

تقسیمات کشوری دوره انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۵۸ عمده تغییرات، در تغییر نام عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری بود. در همان سال علاوه بر تغییر نام‌ها و انتزاع و الحاق‌ها، شهرستان‌های مهریز، خوانسار، شادگان، قائنات، ترکمن، رامسر، دلیجان، مشیز، علی‌آباد، فریدون‌شهر و آستانه اشرفیه تأسیس و در سال ۱۳۵۹ شهرستان‌های کهنوج، فلاورجان، دیر، تاکستان، لردگان فارسان، شیروان و چرداول، سوادکوه، کردکوی، سربند، کنگاور، سرپل ذهاب، گیلان‌غرب و اندیمشک ایجاد و شهرستان کیش به بخش تبدیل شد. در سال ۱۳۶۱، شهرستان ابوموسی ایجاد شده و از سال مذکور به بعد به علت انجام مطالعات مربوط به تهیه و تدوین قانون جدید تقسیمات کشوری، کلیه تغییرات تقسیماتی متوقف گردید.

سومین قانون تقسیمات کشوری

قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در سال ۱۳۶۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. چارچوب این قانون همان چارچوب قانون مصوب ۱۹ دی ۱۳۱۶ بوده بدین‌گونه که واحدهای تقسیماتی و سطوح موجود در هر دو قانون، عبارت بودند از استان، شهرستان، بخش و دهستان. در قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری برای هر یک از سطوح تقسیماتی تعاریف، معیارها و ضوابط معینی برای شناسایی و ایجاد و تأسیس آنها در نظر گرفته شد. این معیارها شامل پارامترهای جمعیت با درنظرگرفتن تراکم، و شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... مناطق است.

در اجرای مراحل اولیه قانون، نزدیک به ۲۳۲۰ دهستان و ۸۱۰ بخش تأسیس شده، ولی ایجاد و تأسیس شهرستان تا سال ۱۳۶۶ متوقف بود. شهرستان جاسک به عنوان اولین شهرستان پس از تصویب قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری در ۱۲ دی ۶۶ به تصویب رسیده، و از آن پس:

در سال ۱۳۶۷ با ایجاد شهرستان‌های دلفان و کوه‌دشت در استان لرستان بار دیگر تاسیس شهرستان‌ها آغاز شد.

در سال ۱۳۶۸ شهرستان‌های دورود در لرستان هریس و کلیبر و بناب و شبستر در آذربایجان شرقی، ساوجبلاغ و شهریار در تهران، جوانرود در باختران، مینودشت و بابلسر در مازندران، شوش در خوزستان، کبودرآهنگ در استان همدان، برخوار و میمه در اصفهان سرخس، نهبندان، خواف و چناران در استان خراسان، لامرد در استان فارس، نیک‌شهر در سیستان و بلوچستان، رودان در هرمزگان و بوکان در آذربایجان غربی ایجاد و تأسیس شد.

در سال ۱۳۶۹ شهرستان‌های اردل در چهارمحال و بختیاری، اسدآباد در همدان، مبارکه در اصفهان، میبد در یزد، باغ‌ملک در خوزستان، شاهین‌دژ و تکاب در استان آذربایجان غربی ایجاد و تأسیس گردید.

در سال ۱۳۷۰ شهرستان‌های بیله‌سوار و پارس‌آباد در آذربایجان شرقی و همچنین فریمان در خراسان، بهار و رزن در همدان، صحنه در باختران و حاجی‌‎آباد در هرمزگان به تصویب رسیدند. در سال (۱۳۷۲) طی یک ماده واحده، قانون تأسیس استان اردبیل تصویب، و طی آن به دولت اجازه داده می‌دهد نسبت به تأسیس استانی تحت عنوان اردبیل به مرکزیت شهر اردبیل در محدوده شهرستان‌های پارس‌آباد، بیله‌سوار، گرمی، اردبیل، مشگین‌شهر و خلخال اقدام نماید.

این روند در سال ۱۳۷۳ نیز ادامه یافته و شهرستان‌های دیواندره و کامیاران در استان کردستان، اسلامشهر در تهران، سلسله، ازنا و پلدختر در لرستان و ابرکوه در استان فارس بوجود آمد.

در سال ۱۳۷۴ شهرستان‌های بردسکن در خراسان، جلفا در آذربایجان شرقی، محمودآباد، نکا و چالوس در مازندران، ملکان در آذربایجان شرقی، آبدانان در ایلام، بوانات در فارس، دیلم در بوشهر و تفت در یزد و نیز آران و بیدگل در اصفهان، نمین و کوثر در اردبیل، ماه‌نشان در زنجان، امیدیه در خوزستان، رباط‌کریم، فیروزکوه و بوئین‌زهرا در تهران، راور در کرمان و چالدران در آذربایجان شرقی ایجاد و تأسیس گردید.

در سال ۱۳۷۵ قانون ایجاد استان قم به مرکزیت شهر قم و متشکل از بخش‌های مرکزی جعفرآباد، خلجستان، سلفچگان و نوفل لوشاتو به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. علاوه بر آن در سال مذکور شهرستان‌های جاجرم در خراسان، رضوانشهر، املش و سیاهکل در گیلان، ایجرود و طارم در زنجان، خرم‌بید در فارس، جویبار در مازندران، تیران و کرون در اصفهان، ارسنجان در فارس، اسکو و آذرشهر در آذربایجان شرقی، پاکدشت در تهران، صدوق در یزد و بندرگز در مازندران به تصویب رسید.

در سال ۱۳۷۶ دو استان گلستان و قزوین به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. استان گلستان مشتمل بر شهرستان‌های گرگان، گنبدکاووس، مینودشت، بندرترکمن، کردکوی، علی‌آباد، بندرگز و استان قزوین متشکل از شهرستان‌های قزوین، بوئین‌زهرا و تاکستان.

در سال ۱۳۷۸، شهرستان‌های زرین‌دشت و خاتم در استان یزد و کلاله و آق‌قلا در گلستان، سرباز در سیستان و بلوچستان، چاراویماق در آذربایجان شرقی بستک در هرمزگان، دنا در کهگیلویه و بویراحمد، مانه و سملقان، در خراسان ایجاد و تأسیس شد.

در سال ۱۳۸۰ شهرستان‌های آزادشهر و ارسباران و عجب‌شیر در استان آذربایجان شرقی، رامیان در گلستان، کوهرنگ در چهارمحال و بختیاری، آبیک در قزوین، مهر، قیر و کارزین در استان فارس به تصویب رسیدند.

در سال ۱۳۸۱ شهرستان‌های ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه، سروآباد در کردستان، منوجان در کرمان، چادگان در اصفهان، زرندیه و کمیجان در استان مرکزی، جم در بوشهر، نظرآباد در تهران، فراشبند در استان فارس و رشتخوار در خراسان به تصویب رسیده و ایجاد گردیدند.

در سال ۱۳۸۲ شهرستان‌های کلات، سربیشه و خلیل‌آباد در خراسان، عنبرآباد در کرمان، لالی و هندیجان در خوزستان و سمیرم سفلی در اصفهان به تصویب رسیدند.

در سال ۱۳۸۳ شهرستان‌های فاروج، گاوبندی، روانسر، لیکک، خمیر، کوهبنان، الوند و خنج تاسیس و استان‌های خراسان شمالی و خراسان جنوبی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیدند.

در سال ۱۳۸۴ نیز شهرستانهای اسدیه، فیض‌آباد، کرندغرب، سعادت شهر، گتوند، رامشیر، کنارک، گلوگاه، سرایان، زهک، رودبار و قلعه گنج به تصویب رسیدند.

در سال ۱۳۸۴ کشور ایران دارای ۳۳۶ شهرستان،۸۸۹ بخش،۲۴۰۰ دهستان و ۱۰۱۶ شهر می‌بوده‌است.

باپانویس و منابع:↑ یاقوت حموی ج ۱ ص ۴۱.

↑ جغرافیای تاریخی شهرها، عبدالحسین نهچیری، انتشارات مدرسه، چاپ سوم، تهران (۱۳۸۰).

↑امیراحمدیان، بهرام. «تقسیمات کشوری». در دانشنامه جهان اسلام. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲۰ فوریه ۲۰۱۳. 

↑تقسیمات کنونی

براساس آخرین وضع تقسیمات کشوری در بهمن ۱۳۸۹ خورشیدی، کشور ایران از ۳۱ استان، ۳۹۴ شهرستان، ۹۷۳ بخش، ۲۴۸۶ دهستان و ۱۱۳۳ شهر تشکیل یافته‌است.

ادامه نوشته

اولین مدارس تالش در چه سالی تأسیس شده است؟ودرادامه زندگی نامه امیرکبیر وروزنامه وقایع اتفاقیه

اولین مدارس تالش در چه سالی تأسیس شده است؟

 اولین مدرسه تالش در سال 1302 بنام دبستان چهار کلاسه رضوان خطبه سرا، دومین مدرسه در سال 1303 بنام دبستان شش کلاسه سپه پور در رضوانده تأسیس شده است. و مؤسس هر دو مدرسه شخصی بنام پور رسول رشتی، و معلّمینی که با او همکار بودند هستند 1- مرحوم فرهی تازه آبادی(که از سال 1321 تا 1327 رئیس فرهنگ طوالش بود) 2- مرحوم دهسرائی ( که از سال 1332 به بعد مدیر کل اوقاف گیلان بود) و من در زمان رئیس فرهنگی کوچصفهان با او روابط نزدیکی داشتم. 3- دهنبه ای . بعدها رئیس کارگزینی فرهنگ گیلان و معاون اوقاف گیلان بود. 4- مرحوم کدیور و چند نفر دیگر مثل مرحوم احمد سلطانی رضواندهی که ابتدا خدمتگزار بود بعداً به آموزگاری رسید.

ادامه نوشته

فهرست مشاهیر کرد ودرادامه زندگینامه سپهبد امان الله جهانبانی

مشاهیر کرد

فهرست مشاهیر کرد

ورزشکاران

بیژن ذوالفقارنسب، محمد اوراز ،شاهو ناصری ،بیژن کدیوریان ،فاروق ایلخانیزاده،

مقبل هنر پژوه ،بهاره سلطانی ،

سامان طهماسبی، قهرمان كشتي فرنگي نفر سوم قهرماني جهان در چين

محمد حسن محبی قهرمان اول جوانان جهان ،محمد حسین محبی قهرمان جهان

 

نویسندگان و محققین و شعرا

آیت الله شیخ محمد مردوخ کردستانی ،دکتر سوران کردستانی محقق و نویسنده کرد سنندجی (نواده آیت‌الله مردوخ) ،ابراهیم احمد ،احمد خانی ،پیره‌میرد ،جگرخون (جگرخوین)، جلادت علی بدرخان ،دلدار ،رضا طالبانی ،رشید یاسمی ،شرف‌خان بدلیسی (تاریخ‌نگار) ،شامی کرماشانی (شاعر نابینای کرمانشاهی) ،شیرزاد حسن ،شیرکو بیکس ،عبدالرحمن شرفکندی (هه‌ژار)، معروف کوکه‌ای، عبدالله پشیو ،عرب شامیلوف، مستوره‌ اردلان ،نالی معینی کرمانشاهی ،مقداد بدرخان ،وفایی ،یاشار کمال، هیمن ،قانع مریوانی ،محمد قاضی ،سواره ايلخانی‌زاده ،بیسارانی ،صیدی هورامی (شاعر) ،میرزای هورامی (شاعر) ،ملا حسن دزلی ،عبدالحمید بدیع‌الزمانی سنندجی استاد ممتاز دانشگاه تهران ،پروفسور دکتر ارسلان شادمان استاد ممتاز دانشگاه تهران ،ماموستا محمد شیخ الاسلام کردستان ،دکتر سید اسعد شیخ الاسلامی استاد دانشگاه تهران و بنیانگذار کرسی فقه شافعی در دانشگاه تا مقطع دکتری ،ملاابوبکر مصنف چوری ،ملاعبدالله بیتوشی ،ابوسلیمان کردی امام مسجد الحرام ،حاج شیخ شهاب‌الدین نقشبندی امروله، شیخ عبدالحکیم گونتو مهجوری ،شیخ حبیب الله کاشتر پدر بابا مردوخ روحانی ،باباشیخ مردوخ روحانی نویسنده تاریخ مشاهیر کرد، ماجد مردوخ روحانی نویسنده و مترجم و نویسنده اولین فرهنگ لغت فارسی کردی ،دکتر محمد صدیق مفتی زاده ،مجتبی میرزاده آهنگساز بزرگ ،شیخ عبدالله هزارکانیان استاد بزرگ آیت الله مردخ و عالم بزرگ سنندج ،شیخ عبدالله تا استاد ادبیات عرب ،

هنرمندان در عرصه‌ سینما

بهمن قبادی، کارگردان ،ییلماز گونی، کارگردان ،رحیم ذبیحی ,كارگردان ،جمیل رستمی ,كارگردان ، یلماز اردوغان,كارگردان وبازیگر، یلماز گونه‌ی   کارگردان و برنده‌ نخل طلایی از فستیوال کن،

 

هنرمندان در عرصه‌ موزیک

حسن زیرک، موسیقیدان و خواننده ،عثمان هورامی استاد آواز اورامی ،احمد کایا، موسیقیدان ،حسن زیرک، موسیقیدان و خواننده ،ابراهیم تاتلیسس خواننده ،ماهسون کیرمیزی گول خواننده ،شوان پرور ،علی مردان ،ماملی ،مظهر خالقی، ناصر رزازی، جوان هاجو ،زکریا (زه‌که‌ریا) ،زیاد اسعد ،چوپی فتاح ،قاله‌ مری ،قادر الیاسی ،نجمه غلامی ،علی زندی ،مرضیه فریقی،مکایل جهان آرا، مصطفی دادار ،جمال مفتی ،انور قره داغی ،جلال محمدی ،اردلان ،صدیق تعریف ،کامکارها ،جلال عندلیبی ،شهرام ناظری،صدیق خلیلی ابراهیم خیاط، آرام عبدالهی ،رشید خان فیض نژاد ،هادی مکایل دوم ،حسن درزی ،عادل هورامی، سید شکراله سیدی،محمود(باواغه) ،سید محمد صفائی ،

 

شخصیت‌های تاریخی

ملا مصطفی بارزانی، قاضی محمد ،سلطان صلاح‌الدین ایوبی، رهبر و سردار سپاه مسلمانان در جنگ‌های صلیبی ،ابن خلکان ،عبدالباسط محمد عبدالصمد ،دکتر قاسملو رهبر حزب دمکرات كردستان ايران ،دکتر صادق شرفکندی) ( برادر هژار) رهبر حزب دمکرات كردستان ايران( جانشين دكتر قاسملو) ،نچیروان بارزانی ،ماموستا عباس کمندی(خواننده)، ماموستا مظهر خالقی(خواننده)

 

شخصیت‌های مذهبی

حاج شيخ شکرالله ،شیخ عارف عارفی ،سید محمد ظهیرالسلام، ماموستا كریم مدرس ،

عبدالباسط ،دكتر قره‌داغی مفتی اعظم الازهر، دكتر پرتو ماه ،ملا محمد زاهد ضیایی پاوه‌ای، شیخ سعید پیران ،صلاح‌الدين ایوبی ،محمد بردرشی ،ملا عبدالله احمديان، علامه شهید احمد مفتی زاده ،ملا شهید محمد ربیعی ،ملا شهید ناصر سبحانی ،استاد شهید فاروق فرساد، ملا ابوبکر مصنف چور ،شیخ عمر ضیاءالدین ،شیخ مصطفی تختوی ،ملا باقر بالک ،شیخ طه سید کماالدین نقشبندی

 

طنز

حاج سعید علی کرمی سرابله ای

 

سیاستمداران کرد

مصطفی شیرویی ،جلال طالبانی، از سیاستمداران کرد و رئیس جمهور حکومت موقت عراق ،هوشیار زیباری، از سیاستمداران کرد و وزیر امور خارجه عراق ،تورگوت اوزال رئیس جمهور ترکیه در دهه 80 میلادی (نیمه‌کرد) ،بی‌نظیر بوتو، نخست وزیر پیشین پاکستان (تبار کردی از طرف مادری) ،قاضی محمد، بنیانگذار جمهوری سابق مهاباد ،احمد توفیق از سیاستمداران کرد ،لیلا زانا، سیاستمدار و عضو پیشین پارلمان ترکیه ،لیلا قاسم، مبارز اعدام‌شده‌ کرد علیه رژیم بعث عراق،مسعود بارزانی رئیس حکومت محلی کردستان،مصطفی بارزانی از رهبران جنبش ملی‌گرایی کرد ،ادریس بارزانی ،شیخ عزالدین حسینی از شخصیتهای دینی،نچیروان ادریس بارزانی (نیچیرڤان) (نخست‌وزیر منطقه خودگردان کردستان عراق) ،عبدالله اوجالان ،اسحاق موردخای وزیر دفاع سابق اسرائیل،عصمت اینونو دومین رئیس جمهور ترکیه ،سعید پیران از رهبران جنبش ملی‌گرایی کرد ،محمود برزنجی از رهبران جنبش ملی‌گرایی کرد ،عبدالرحمان قاسملو از رهبران جنبش ملی‌گرایی کرد ،رزگار محمد امین قاضی دادگاه صدام (دیکتاتور سابق عراق) ،فلکناس اوجا ،نالین پکگول، سید علی‌اصغر کردستانی،دکتر صادق شرفکندی ،دکتر پرتو ماه ،ملا شیخ عزالدین حسینی، ملا شیخ جلال حسینی برادر شیخ عزالدین،محمد رشید خان بانه‌ای ژنرال جمهوری کردستان ،دکتر استاد صلاح‌الدین دبیر حزب همبستگی اسلامی کردستان ،نسرین برواری بانوی وزیردر دودولت متفاوت عراق پس از صدام

 هنرمندان در عرصه خوشنویسی

علی صادقی خواه

 دیگر فعالان آزادیخواه

محمد مرادی ( حه مه لاوچه شمیه ری ) فعال حزب رزگاری ،حکم مورد اعتماد و فعال عمرانی اورامانات

 

ادامه نوشته

سیدجعفرپیشه وری کیست ودرادامه مجسمه حکیم نظامی نماد خیابان حکیم نظامی یا فارابی

سیدجعفرپیشه وری کیست

میر جعفر جوادزاده خلخالی یا سید جعفر پیشه‌وری سیاستمدار، روزنامه‌نگار و مبارز انقلابی کمونیست ایرانی بود. او نخست وزیر حکومت ملی آذربایجان و مؤسس فرقه دموکرات آذربایجان بود. او کمیسر امور خارجه جمهوری گیلان بود، پیشه وری از بنیانگذاران و عضو کمیتهٔ مرکزی حزب عدالت در باکو، از مؤسسین حزب کمونیست ایران در نخستین کنگره آن و دبیر مسؤول تشکیلات این حزب در تهران بود.

اوایل زندگی

او در ۱۲۷۲ شمسی در روستای سیّدلَر زیوه سی خلخال ازخانواده ای سنی مذهب متولّد شد و در ده یا دوازده سالگی و پس از اندکی تحصیلات ابتدایی، به همراه خانوادهٔ اش که در یک آشوب دارایی شان را از دست داده بودند، به قفقاز رفت. در آن زمان باکو به عنوان یک مرکز جدید صنعتی هزاران جویای کار را به خود می‌پذیرفت. او در باکو در دانشگاه کمونیستی زحمتکشان شرق تحصیل کرد، و در آنجا ضمناً در مدارس اتحاد ایرانیان و بلدیه به شغل معلمی پرداخت.

فعالیت سیاسی

پس از انقلاب روسیه، به مرام کمونیستی علاقه‌مند شد و فعالیت مطبوعاتی خود را با مقاله نویسی در نشریه آچیق سوز (حرف بی پردهی یا حرف آزاد)، ارگان حزب مساوات و آغاز کرد و سپس با روزنامه آذربایجان، جزء لاینفک ایران، ارگان حزب دموکرات ایران شعبه باکو همکاری کرد. در پی حوادث اسفند ۱۲۹۶ و افزایش فعالیتهای سوسیالیستی بین کارگران باکو به حزب عدالت پیوست و در در نشریاتی چون حریت، ارگان حزب عدالت، و دیگر نشریات چپ باکو به فعالیت روزنامه نگاری ادامه داد. او در اواسط سال ۱۲۹۸ در خلال کنفرانس عمومی حزب عدالت به عضویت کمیتهٔ مرکزی آن درآمد. پس از سلطه بلشویکها بر جمهوری آذربایجان و اشغال انزلی توسط شوروی در اواخر اردیبهشت ۱۲۹۹ او در گیلان به همراه دیگر اعضای حزب عدالت فعالیت سیاسی گسترده‌ای را شروع کردند. در اوایل تیر آن سال حزب عدالت طی یک کنگره به حزب کمونیست ایران تغییر نام داد و پیشه وری عضو کمیته مرکزی آن شد. او پس از یک کودتا، وزیر امور خارجه جمهوری گیلان شد. او در کنگره خلق‌های خاور در باکو به عنوان نماینده ایران حضور داشت. او با شکست نهضت جنگل ایران را ترک کرد. او در باکو روزنامة اَکینجی (زارع) را چاپ می‌کرد. با تفاهم ایران و شوروی و وجود امکان برای فعالیتهای علنی، او به هیئت تحریریه روزنامه حقیقت، ارگان اتحادیه عمومی کارگران ایران پیوست. وی در نوشتن مقالات این نشریه چپ که در آن زمان از مهمترین نشریات سیاسی بود نقشی مهم داشت. این نشریه در تیر ۱۳۰۱ توقیف شد و پیشه وری به علت فشارهای شدید دولت به باکو رفت. او در آنجا معلمی کرد ولی به گفته خود به دلیل تمایل همسرش و وضع ایرانیان باکو به و در پی تشکیل دومین کنگره حزب کمونیست ایران و برای سازماندهی مجدد فعالای صنقی و سیاسی به ایران برگشت و دبیر کمیته مرکزی و مسؤول تشکیلات حزب کمونیست ایران در تهران شد. او پس از مدتی اقامت در بابل احتمالاً در زمستان ۱۳۰۶ وارد تهران شد و تا اوایل سال ۱۳۰۸ مدیریت کتابفروشی کتابخانه فروردین را داشت. در اواخر تابستان آن سال معلم مدرسه شوروی شد. در سال ۱۳۰۹ به همراه دیگر اعضای شبکه کمونیستی دستگیر شد. در اواخر ۱۳۱۸ محاکمه و به اتهام «قبول فرقه اشتراکی و تبلیغ آن» به «ده سال حبس مجرد و سال حبس تأدیبی» محکوم شد. اندکی قبل از شهریور ۱۳۲۰ پس از ده سال محکومیت در ۱۳۱۹ به کاشان تبعید شد ولی در پی سقوط رضاشاه دوباره وارد عرصه سیاسی شد.

پس از سقوط رضا شاه

او که از اعضای مؤسس حزب توده در نشست مهر ۱۳۲۰ بود، و نقش مهمی در تدوین اولین مرامنامه آن داشت به علت اختلافات سیاسی قبلی با بعضی از رهبران دیگر حزب ناشی از دسته بندیهای حزب کمونیست در دهه ۱۳۰۰ و وجود اختلاف و شکاف بین کمونیستهای قدیمی در زندان رضا شاه از جمله شخص دکتر تقی ارانی و آوانسیان و تسری جدی آن به «حزب توده ایران» و یا به این دلیل که ماهیّت کمونیستی «حزب توده» چندان روشن نبود و یا شاید به این دلیل که پیشه‌وری شخصیت خویش را بسیار فراتر و موجه‌تر از مؤسسین حزب توده می‌دید، در حزب چندان قعالیتی نکرد. او رورنامه آژیر را تاسیس کرد و نخستین شماره آن را در اول خرداد ۱۳۲۲ منتشر کرد. این روزنامه با وجود چپ بودن به حزبی نبود. خط مشی این روزنامه هم احتمالاً از دلایل دوری حزب از پیشه وری بود چرا که به علت مقاله او به مناسبت مرگ رضاشاه جلوی حضور او به عنوان نماینده منتخب حزب در نخستین کنگره حزب توده ایران در مرداد ۱۳۲۳ را گرفتند. پیشه وری در انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده اوّل تبریز انتخاب شد ولی در ۲۳ تیرماه ۱۳۲۳ اعتبارنامه وی علیرغم حمایت دکتر مصدق از وی به علت مخالفت نمایندگان محافظه کار و حمایت بعضی از نمایندگان حزب توده از آنها اعتبارنامه او تصویب نشد. در سال ۱۳۲۲ خود را کاندیدای نمایندگی دوره ۱۴ مجلس شورای ملی کرد و به عنوان نماینده اوّل تبریز رأی آورد، ولی در ۲۳ تیرماه ۱۳۲۳ اعتبارنامه وی علیرغم حمایت دکتر مصدق از وی با مخالفت گروه سید سیدضیاءالدین طباطبائی در مجلس شورای ملی رد شد. این اتفاق تکان‌دهنده و تلخ، روزهای تاریک گذشته را در ذهنش تداعی می‌کرد. بسیاری از پژوهشگران معتقدند که این مسئله عامل اصلی انزوا و فرو غلتیدن پیشه‌وری در دامن روسها بوده‌است و این اقدام نمایندگان مجلس را یکی از مهم‌ترین عوامل تقویت‌انگیز پیشه‌وری برای تشکیل فرقه دمکرات آذربایجان دانسته‌اند؛ به طوری که نقل شده هنگام رد اعتبار نامه پیشه‌وری، او با صراحت گفته‌است: «من به این سادگیها دست بردار نیستم و خیلی زود حساب این مرتجعین مارک دار را خواهم رسید»؛ «من از پنجره بیرون رفتم ولی از در وارد خواهم شد».پس از جنگ جهانی، شوروی به عنوان یکی از فاتحان آن، خط مشیی توسعه طلبانه را در خصوص ایران در پیش گرفت که منجر به تلاش برای گرفتن امتیاز نفت شمال، فرا نخواندن نیروهایش از شمال و تاسیس حکومتهای خودمختار در آذربایجان و کردستان شد. سید جعفر پیشه‌وری در سال ۱۳۲۴ به تبریز رفت و با تنی چند از دیگر فعالان سیاسی آذربایجانی فرقه دموکرات آذربایجان را تأسیس و با انتشار بیانیه دوازده شهریور اعلام موجودیت کرد. اختیارات گسترده تر محلی از لحاظ اداری، تدریس زبان ترکی در مدارس در کنار زبان فارسی و اصلاحات ارضی و اقتصادی از جمله مهمترین خواسته‌هایی بود که در توضیح اهداف و خواسته‌های این تشکل جدید سیاسی عنوان شده بودبه دنبال آن پس از تشکیل مجلس ملی در تاریخ ۲۱ آذر ۱۳۲۴ حکومت خودمختار آذربایجان را برپا داشت. این اقدام او همراه با تصرّف پادگان‌ها و واحدهای نظامی توسط اعضای فرقه دمکرات موسوم به فدائیلر در تبریز، ارومیه، زنجان، اردبیل و دیگر شهرهای آذربایجان بود. این حرکت مورد پشتیبانی نیروهای نظامی شوروی بود. فرقه دموکرات، کنگره خلق آذربایجان را تشکیل داد که در ۳۰ آبان ۱۳۲۴، دستور به تشکیل انتخابات برای تشکیل مجلس ملی آذربایجان و نهایتاً حکومت ملی آذربایجان داد. مجلس ملی در نخستین اقدام خود در ۲۱ آذر، تشکیل حکومت ملی به نخست وزیری پیشه وری را اعلام کرد. پس از تشکیل دولت قوام در بهمن ۱۳۲۴، در بهار ۱۳۲۵ شوروی موافقت کرد نیروهایش را از ایران خارج کند. پیشه وری در اردیبهشت برای مذاکره با مقامات تهران، به این شهر سفر کرد و در اواخر خرداد هیئت اعزامی تهران با او در تبریز مذاکره کرد. دولت مرکزی در نیمه دوم ۱۳۲۵ برای اعاده حاکمیت خود در آذربایجان نیروی نظامی مستقر کرد و فرقه دموکرات از هم پاشید و پیشه وری پس از واگذار کردن رهبری فرقه در ۱۹ آذر به محمد بی ریا، چند روز قبل از سقوط کامل فرقه دموکرات به همراه چند تن از دیگر رهبران فرقه که انبوهی از فعالان این جنبش بعداً بدانان پیوستند به شوروی پناه برد و در باکو اقامت گزید.

رفتار و سخن پیشه‌وری

وی در ۲۱ آذر ۱۳۲۴ در مقاله‌ای در روزنامه آزیر با عنوان چرا سید ضیاءالدین طباطبایی را خائن ایران می‌دانیم؟ آیا سران ایلات و عشار مردمان میهن پرستی هستند؟ می‌نویسد،«ایران باید یک دولت مستقل ملی به تمام معنا داشته باشد و سعی بکند طایفه بازی و ایل بازی را از بین ببرد. تمام افراد ملت را در زیر یک بیرق و یک قانون تمرکز بدهد. هر کسی بر خلاف این رفتار بکند خائن است. مردان میهن پرست هرگز به تضعیف کشور خود اقدام نمی‌کنند و هیچ وقت راضی نمی‌شوند بر خلاف قوانین کشور خود رفتار نموده و هم میهنان خود را آزار بدهند و مرکزیت کشور خود را متزلزل سازند. مردان شرافتمند از بالای سر کشور خود با بیگانگان رابطه نمی‌زنند. در خطرناک ترین موقع‌ها بر علیه دولت مرکزی بر نمی‌خیزند و برای احقاق حقوق مشروع یا ادعاهای نامشروع خود از راه دزدی و غارتگری و شورش و بلوا اقدام نمی‌کنند. ارتجاع بین المللی از وحدت ایران خوشش نمی‌آید و سعی می‌کند در پیکر ایران دولت‌های کوچک به وجود بیاورد»ما همیشه گفته‌ایم و اکنون نیز صریحاً می‌گوییم: ما به‌طور جدی به ایران و تمامیت ارضی آن علاقمند ایم. اگر از طرفی خدشه‌ای به آن وارد شود شاید جدّی‌تر و فداکارانه‌تر از ساکنان ایالت‌های دیگر ایران – برای جلوگیری از آن خدشه اقدام خواهیم کرد. با این حال هرگز حاضر نیستیم از دفاع از ملّت، زبان و آداب و رسوم و خصوصیت‌مان به شرط آن‌که کشورمان یعنی ایران را خدشه‌دار نکند- صرف‌نظر کنیم. این‌جا چیزی که مغایر با قانون و حقّ حاکمیت خلق‌های ایران باشد وجود ندارد. برعکس اگر ما خود را با دست خودمان اداره کنیم، چه بسا این امر بتواند به تکامل و تعالی ایران رشد بیش‌تری دهد. نهضت ملی ما دیگر از چارچوب ملّی خارج شده و مقام پیشاهنگی جنبش دموکراتیک ایران را احراز کرده‌است. اکنون دیگر عموم مردم ایران شروع به درک این موضوع و معنای حقیقی آن کرده‌اند. گفتگوهای آغاز شده در تهران موجب روشن شدن ابهامات و سوءتفاهماتی گشته که دشمنان ما به طرق و بهانه‌های گوناگون ایجاد کرده‌اند. این گفتگوها حسن تفاهمی اساسی میان خلق آذربایجان و ایرانیان بیرون از آذربایجان به وجود آورده‌است. این حسن تفاهمات علی‌رغم تلاش‌های مذبوحانهٔ مرتجعین داخلی و خارجی، روز به روز عمق می‌یابد و نتایج مثبتی می‌دهد.چنان‌چه تهران راهِ ارتجاع را انتخاب کند، خداحافظ! راه در پیش. بدون آذربایجان به راه خود ادامه دهد. این است آخرین حرف ما. آذربایجان ترجیح می‌دهد به‌جای این‌که با بقیه ایران به شکل هندوستان اسیر باشد، برای خود سرزمین ایرلند آزادی باشد.اگر کار بدین منوال پیش رود، ما چاره‌ای نداریم جز این که تماماً از تهران جدا شده و دولتی مستقل تشکیل دهیم. سران فرقه دموکرات آذربایجان" تلگرامی به میرجعفر باقراف، دبیر اول کمیته مرکزی حزب کمونیست آذربایجان به جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان مخابره کردند که متن آن در روزنامه آذربایجان، ارگان کمیته مرکزی فرقه دموکرات آذربایجان به چاپ رسید در متن تلگرام مذکور چنین آمده‌است

پدر عزیز و مهربان میرجعفر باقراف. خلق آذربایجان جنوبی که جز لاینفک آذربایجان شمالی است، مانند همه خلق‌های جهان، چشم امید خود را به خلق بزرگ شوروی و دولت شوروی دوخته‌است

چندی بعد پیشه‌وری از استالین درخواست می‌کند مخفیانه برای‌شان اسلحه بفرستد و به‌او قول می‌دهند که نخواهند گذاشت کارگزاران دولت ایران از این موضوع اطلاع بیابد. به‌او اطّلاع می‌دهند که مردم آذربایجان خواهان جدایی از ایران هستند ولی اگر استالین ترجیح بدهد که فعلاً از ایران جدا نشوند، هم‌همچنان برای برقرار کردن دولت سوسیالیستی در ایران تلاش خواهند کرد.

مرگ پیشه وری

او در ۲۰ تیر ۱۳۲۶ در یک حادثه رانندگی درگذشت. به دلیل یاس ناشی از شکست، و مشاجره لفظی پیشه وری و میرجعفر باقروف، صدر وزیران جمهوری آذربایجان شوروی، احتمال زیادی داده شد باقروف در این حادثه دست داشته‌است.قبر سید جعفر پیشه وری در گورستان مشاهیر شهر باکواست وآرم فرقه دموکرات آذربایجان و سخنانی از پیشه وری کنار قبر وی میباشد وقبر غلام یحیی دانشیان رئیس سازمان فدائیان فرقه دموکرات در میانه در گورستان مشاهیر شهر باکومیباشد.

بمناسبت سالروز فروپاشي فرقه دموكرات در آذربايجان

پیشه‌وری؛ فرقه دموكرات‌ در آذربایجان و سرویس ویژه‌ای كه بنام قوم‌گرایی به شوروی دادند،ما کار نداریم که ابتدا چگونه بوده. شاید آذربایجانی ها از جنس مغول ها هستند، یا خراسانی ها از نسل عرب یا گیلانی ها از ملت دیگر یا کردها از نسل مدی بوده اند. این ها را امروز مدرک قرار دادن دیوانگی است ایرانیت مافوق همه نوع اختلافات است. یک نفر آذربایجانی خود را بهتر از شیرازی ایرانپرست می داند،آناج: 21 آذر، سالروز تشکیل و فروپاشی فرقه دمکرات آذربایجان در ایران در سال‌های ۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ است. موضوع ظهور و سقوط اين فرقه، بهانه‌اي است كه جریانات قوم گرایی افراطی به مناسبت آن به فعاليت پرداخته و پیشه وری را به عنوان نماد ملی و الگوی نسل جوان معرفی می‌کنند. اما براستي پيشينه اقدامات و فعاليت پيشه وري و نسبت او با كشورهاي متخاصم ايران چه بوده است؟فرقه دمکرات آذربایجان و سید جعفر پیشه وری، عناوینی هستند که امروزه سخن گفتن و نوشتن از آنها، حساسیت های خاصی را به همراه دارد. چراکه دو نگاه افراطی در مورد عملکرد فرقه و خصوصا پیشه وری وجود دارد. دسته ای او را به عنوان اسطوره تاریخ معاصر و قهرمان و نماد ملی می ستایند و دسته ای دیگر او را تجزیه طلب و خائن به ناموس و میهن می دانند و لایق بدترین دشنام ها.

 از نظر نگارنده، فرقه دمکرات و شخص پیشه وری را نمی توان فقط سیاه یا سفید دید. چراکه در کارنامه آنان مانند تمام جریانات اجتماعی، هم نقاط قوت وجود دارد و هم ضعف. برای اینکه بتوان در مورد کلیت فرقه دمکرات نظری داد، بایستی اقدامات آن را مورد به مورد و با در نظر گرفتن اقتضائات زمان، در ترازوی نقد منصفانه قرار داد تا حقیقت مشخص شود. اما مسلم است که برایند اقدامات فرقه دمکرات آذربایجان، سیاست های دوره استبدادی پهلوی و همچنین نقش آفرینی آمریکا، انگلیس و شوروی در ایران، چیزی جز ریخته شدن خون هزاران بیگناه و طمع بیگانگان به کشور عزیزمان نبود.

بنابراین سعی نگارنده بر این است که گرفتار افراط و تفریط نشده و با طرح مستندات، نقدی منصفانه بر افکار و عملکردهای فرقه دمکرات و پیشه وری در حوزه ای خاص داشته باشد. امید است که خواننده محترم، بدون پیش داوری نسبت به موضوع، به مطالعه مطلب پرداخته و نهایتا با نگاهی عادلانه به قضاوت بنشیند.
در پایان مقدمه، توضیح اینکه این نوشتار به دنبال بررسی آراء و افکار سید جعفر پیشه وری، رهبر فرقه دمکرات آذربایجان در باب ایران و ایرانیت و همچنین رابطه با شوروی می باشد.
 بررسی سخنان و نوشته‌های پیشه وری، ثابت می‌کند که وی تا قبل از سال ۱۳۲۴، هیچ نظری نسبت به جدایی آذربایجان از ایران نداشته است. هرچند وی در چندین مقاله من جمله مقاله «آذربایجان جزء لاینفک ایران» با استناد به اصول قانون اساسی مشروطیت، انتقادات و پیشنهاداتی را نسبت به انجمن‌های ایالتی و ولایتی مطرح می‌سازد ولی پایبندی به ایران واحد، موضوعی است که همواره در مقالات وی موج می‌زند.
 « ما کار نداریم که ابتدا چگونه بوده. شاید آذربایجانی ها از جنس مغول ها هستند، یا خراسانی ها از نسل عرب یا گیلانی ها از ملت دیگر یا کردها از نسل مدی بوده اند. این ها را امروز مدرک قرار دادن دیوانگی است. ایرانیت مافوق همه نوع اختلافات است. یک نفر آذربایجانی خود را بهتر از شیرازی ایرانپرست می داند.»
  در مثالی دیگر، وی در سرمقاله‌ای که در پاسخ به نطق دکتر مصدق در خصوص مخالفت با واگذاری امتیاز نفت شمال به شوروی در روزنامه آژیر منتشر کرد، نوشته است: 

 «اقای دکتر مصدق از اینکه میان ملت ایران مبارزه و مناقشه شدید مشاهده می‌شود متاسف هستند و می‌ترسند دامنه این مناقشه به جدال و بقول خودشان به برادر کشی بکشد. بنابراین میل دارند سیاسیون این دوره به آزادی خواهان صدر مشروطیت تاسی کنند و از سیاست به تمام معنا ایرانی پیروی نمایند. این نظریه کاملا صحیح است. اگر هر ایرانی بخواهد غیر این بکند خائن است. هدف اشخاص با ایمان البته باید حفظ آزادی و استقلال میهن خود باشد. در این هیچگونه جای بحث و ایراد نیست و نمی‌تواند باشد.»
  با رد درخواست امتیاز نفت شمال، دولت شوروی به دنبال عاملی برای اعمال فشار به ایران و وادار نمودن دولت و مجلس ایران به پذیرش این مساله بود. بنابراین تشکیل فرقه دمکرات آذربایجان، با فرمان مستقیم استالین به باقراف – صدر حزب کمونیست آذربایجان شوروی – در دستور کار شوروی قرار گرفت  و فرقه دمکرات آذربایجان در شهریور ۱۳۲۴ به صورت رسمی پا به عرصه سیاسی ایران گذاشت.  مساله زبان آذری و قوم گرایی در بین آذری‌های ایران قبل از حکومت رضاشاه وجود نداشت. این در واقع آتشی بود که در دوره رضاشاه برافروخته شد و به عنوان عامل داخلی، نقشی عمده داشت. (همین فشارهای دوره رضاخان بود که پس از بوجود آمدن فضای نسبتا آزاد بعد از ۱۳۲۰ و قبل از ظهور فرقه دمکرات، تکیه بر زبان آذری را در اکثر روزنامه‌های آذربایجان سبب شد. بعد از تشکیل فرقه دمکرات آذربایجان به رهبری پیشه وری و حکومت فرقه بر منطقه آذربایجان که رسما از ۲۱ آذرماه ۱۳۲۴ شروع شد و یک سال به طول انجامید، وی زبان ترکی را به عنوان زبان رسمی استان، غیر قابل مصالحه ذکر کرد و تا آنجا پیش رفت که خواستار پالایش زبان ترکی از واژه‌های فارسی و عربی شد. بعد از این، سخنان پیشه وری رنگ و بوی تجزیه طلبی به خود گرفت. 
  «آذربایجان ترجیح می‌دهد به جای اینکه با بقیه ایران به شکل هندوستان اسیر باشد، برا ی خود سرزمین ایرلند آزادی باشد.»   «اگر کار بدین منوال پیش رود، ما چاره‌ای نداریم جز اینکه تماما از تهران جدا شده و دولتی مستقل تشکیل دهیم.»
همچنین در متن تلگرافی که سران فرقه به باقراف نوشته‌اند آمده است:  «پدر عزیز و مهربان میر جعفر باقراف؛ خلق آذربایجان جنوبی که جزء لاینفک آذربایجان شمالی است، مانند همه خلق‌های جهان چشم امید خود را به خلق بزرگ شوروی و دولت شوروی دوخته است»  نظر نویسنده بر این است که پیشه وری در صدد بوده است با طرح مباحث قومی و زبانی، افراد بیشتری را با فرقه همراه نماید تا پشتوانه مردمی حکومتش افزایش یابد و این مساله را نمی‌توان به عنوان عقیده واقعی وی قلمداد کرد. کما اینکه وی در روز ۱۷ آذر ۱۳۲۵ در نامه‌ای که برای حکومت شوروی و باقراف می‌فرستد از شوروی مقداری سلاح جهت تجهیز فدائیان دخواست و عنوان می‌کند «ما می‌توانیم در مناطق مناسبی، عملیات جنگی را آغاز کنیم و با سرنگون کردن حکومت ارتجاعی تهران، به متشکل کردن نیروهای آزادی خواه ایران که قادر به برقراری یک حکومت دمکراتیک باشند، بپردازیم.»

 همچنین تمایل باقراف و دستگاه اطلاعاتی شوروی به الحاق آذربایجان ایران به شوروی نیز در این جهت گیری‌های پیشه وری بی‌تاثیر نبوده است.اما نظرات و دیدگاههای پیشه وری و یارانش نسبت به ارتباط با شوروی، اصلی‌ترین نقد وارد بر فرقه می‌باشد. ارتباطی که بیشتر تداعی کننده سرسپردگی و اطاعت محض می‌باشد. پیشه وری در موارد متعددی و با صراحت تمام بر لزوم قرار گرفتن در زیر بیرق شوروی تاکید می‌کرد. 

وی در واکنش تند خود نسبت به سخنان دکتر مصدق در مجلس، چنین می‌نویسد:  «مردم بیغرض ایران درست مطابق عقیده و سلیقه شما معتقد شده‌اند که اگر اتحاد جماهیر شوروی از صحنه سیاست بین المللی غائب شود برای آن‌ها در هوای آزاد هم تنفس دشوار خواهد بود. برای اینکه ملاحظه بفرمایید عده بیشماری «شمال» را قبله حاجات خود شناخته‌اند و از گفتن و نوشتن این هم عار ندارند. آقای دکتر شما که خودتان می‌دانید سیاست اتحاد جماهیر شوروی نباشد زندگی برای اکثریت ایرانیان حرام و غیرممکن خواهد بود. 
عده‌ای می‌کوشند تا بتوانند در هوای آزاد تنفس بکنند. برای این تنفس دوستی اتحاد جماهیر شوروی را مانند شما لازم دانسته از آن با کمال سربلندی جانبداری می‌کنند.» 

همین جانبداری، عملا منجر به اطاعت محض پیشه وری و فرقه از شوروی شده بود. سران شوروی هم که با توافق در خصوص واگذاری امتیاز نفت شمال با دولت ایران، به مقصود خود رسیده بودند، دستور تسلیم در مقابل ارتش ملی ایران و خروج سران فرقه از کشور را صادر کرد. در این خصوص خاطراتی از نزدیکان پیشه وری ذکر می‌گردد: 

 نصرت ا... جهانشاهلو (معاون پیشه وری)
   «در سرکنسولگری شوروی در اتاق کوچکی در بخش شرقی حیاط، آقای قلی اف ما را پذیرفت. آقای پیشه وری که از روش ناجوانمردانهٔ روس‌ها سخت برآشفته شده بود، از آغاز به سرهنگ قلی اف پرخاش کرد و گفت شما ما را آوردید میان میدان و اکنون که سودتان اقتضا نمی‌کند، ناجوانمردانه‌‌ رها کردید. از ما گذشته است، اما مردمی را که به گفته‌های ما سازمان یافتند و فداکاری کردند، همه را زیر تیغ داده‌اید. به من بگویید پاسخ گوی این ابسامانی‌ها کیست؟  آقای سرهنگ قلی اف که از جسارت آقای پیشه وری سخت برآشفته بود و زبانش تپق می‌زد، یک جمله بیش نگفت «سنی گتیرَن، سنه دِئیر گِت – کسی که تو را آورده، به تو می‌گوید برو» و جمله دیگری هم بدان افزود که «ساعت هشت امشب، رفیق گوزل اف، بیرون شهر، سر راه تبریز-جلفا منتظر شماست» و از جا برخاست. همین که از سرکنسولگری شوروی بیرون آمدیم، آقای پیشه وری به من گفت که هرچه نیاز داری از خانه بردار، چون ساعت هشت با راننده در بیرون شهر منتظر یکدیگر خواهیم بود.»
 دکتر حسن نظری (فرمانده محور قافلانکوه در مقابله با ارتش ملی ایران)
   «رویداد فاجعه آمیز فرار ما، بی‌هیچ مقاومتی در برابر نیروهایی که هیچ کار نظامی و جنگی چشمگیر علیه ما انجام نداده و پیروزمندانه، آذربایجان را به ایران برگردانده بودند، شرم آور بود. این فاجعه از درون ما، از وابستگی رهبری فرقه و قشون ملی به بیگانگان بروز کرد و پس از سال‌ها که ما چشمانمان باز‌تر شد، پی بردیم که چه ۲۱ آذرماه ۱۳۲۴ و چه ۲۱ آذر ۱۳۲۵، ساخته و پرداخته همسایه شمالی بود.» 

پروفسور احمد شفائی (ریاست نظام وظیفه ارتش آذربایجان و رییس ستاد لشگر ویژه بابک)
  «و بالاخره روز منحوس ۲۰ آذر ۱۳۲۵، یعنی سالگرد تشکیل حکومت ملی فرارسید. به هنگام صرف ناهار با پناهیان سر یک میز نشسته بودیم. او گفت که از طرف پیشه وری به عنوان فرمانده کل قوا، دستور ترک مقاومت داده شده است. این خبر باورکردنی نبود. مات و مبهوت ماندم. چطور ممکن است آن همه زحمت و فداکاری طی یک سال پر ماجرا را به این آسانی و با یک تصمیم ظاهرا نامعقول مقامات بالا زیر پا گذاشت؟ اما حالا و پس از گذشت ۳۹ سال می‌گویم که مگر خود این تصمیم، گواه گویای این حقیقت نیست که پیشه وری و دیگر مقامات به اصطلاح بالای حکومت و اشخاص به اصطلاح تصمیم گیرنده، در حقیقت بلندگوهای مقامات حزبی شوروی در باکو بوده‌اند؟ پیشه وری که چند روز قبل با کمال عجله تصمیم به ایجاد لشگر داوطلب «بابک» گرفت و نام «بابک» را برای آن برگزید و مصمم بود با آن لشگر با ارتش ایران مقابله کند، چطور شد که یک دفعه از همه چیز چشم پوشید و دستور ترک مقاومت داد؟ مسلم است که شوروی‌ها و اربابان باکو یا مسکو صلاح ندانسته‌اند این مقاومت صورت گیرد. لذا به او اشاره کرده‌اند که بازی بس است؛ صحنه را برچین و بیا نزد ما!  در این دستورات قدری دقت کنید. یک سال با آن همه سرو صدا و آن همه تلاش و کوشش و آن همه خون و تلفات، دموکرات‌ها به اصطلاح حکومت کردند و با اشاره‌ای از شوروی‌ها همه را برجا گذاشتند و جان خود را نجات دادند و اصلا ناراحت هم نشدند که این فرار، چه عواقب خونبار و موحشی در پی خواهد داشت. چندین ده هزار نفر اشخاص بیچاره پس از فرار توسط مردم خشمگین به طرز فجیعی به قتل رسیدند. شنیده‌ام که در شهر تبریز، مردم چند دمکرات را مانند گوسفند قربانی، جلو پای سواران و سربازان ارتش مرکزی سر بریدند.»  خاطرات و مستندات در خصوص وابستگی و اطاعت محض پیشه وری از سران شوروی، به لحاظ تعدد، غیر قابل انکار می‌باشد. تسلیم فرقه به ارتش ایران و خروج سران فرقه من جمله پیشه وری از کشور به دستور شوروی، مهر تاییدی بر همین مطلب می‌باشد. 
  امروز پس از گذشت سال‌ها، برای کسانی که کمترین اطلاعی از تاریخ معاصر دویست ساله ایران دارند، واضح و بدیهی است که هیچ یک از قدرت‌های خارجی، خیرخواه ملت ایران نبوده و تنها سعی در استفاده از این ملت در راستای اهداف خود دارند. حکومت فرقه دمکرات در آذربایجان که بیش از یک سال به طول نینجامید، همچون تابلویی در مقابل چشمان ماست که چگونه عقاید و احساسات پاک هزاران نفر از مردم و جوانان آذربایجان، بازیچه دست قدرتهای خارجی و عوامل داخلی آنان شد. 

 اما براستی حکم تاریخ در خصوص هزاران خونی که ریخته شد، چیست؟ چه کسانی باید در مقابل پدران و مادران و همسران و فرزندان داغدیده پاسخگو باشند؟!

بالاقبرپیشه وری وسمت راست قبرغلام یحیی درباکو

پیشه وری بالنین

علت جدایی بحرین از ایران وادامه اختراع موبایل

علت جدایی بحرین از ایران

بحرین قسمتی از سرزمین ایران بود، اما در دوره انحطاط قاجاریه، دولت انگلستان از ضعف دولت مرکزی استفاده کرد و به موجب قراردادهایی که در سال های 1820 ، 1861 ، 1880 و 1892 با بحرین منعقد کرد، به تدریج بر نفوذ خود در آن سرزمین افزود و بعدها مدعی شد که از زمان قرارداد 1820 دولت انگلستان شیخ بحرین را مستقل می شناخته است. دولت ایران نسبت به این امر معترض بود و حتی در نوامبر 1927 مساله بحرین را به جامعه ملل ارجاع کرد، ولی راه حلی در این مورد به دست نیامد. پس از جنگ جهانی دوم لوایحی در ایران به تصویب رسید و به موجب آن دولت ایران موظف شد که نسبت به احقاق حقوق ایران در بحرین اقدام کند. همچنین دولت ایران در سال 1957 بحرین را به عنوان استان چهاردهم ایران اعلام کرد و در 1958 نیز از شیخ سلمان بن احمد الخلیفه شیخ بحرین خواست که وفاداری خود را به دولت ایران نشان دهد. دولت ایران در مورد حاکمیت خود بر بحرین چنین استدلال می کرد؛

1- بحرین هرگز کشوری کاملاً مستقل نبوده و حاکمیت ایران بر این جزیره چندین قرن ادامه داشته است، به استثنای دوره کوتاه 1507 - 1602 میلادی که پرتغالی ها این جزیره را اشغال کردند.

2- ایران هرگز حاکمیت خود را بر بحرین به قدرت دیگری واگذاری نکرده و حاکم بحرین را به عنوان رئیس یک کشور به رسمیت نشناخته است. حتی شاه در مارس 1968 مسافرت خود را به عربستان سعودی به خاطر اعتراض به این کشور که از حاکم بحرین به عنوان رئیس یک کشور در دیدار از عربستان سعودی استقبال کرده بود، لغو کرد.

3- ایران حمایت بریتانیا را از بحرین به عنوان مداخله در امور داخلی جزایر و در نتیجه در امور داخلی خود تلقی کرده است.

اما 20 سال بعد سیاست دولت ایران نسبت به بحرین تغییر کرد و ایران حاضر شد از حاکمیت خود نسبت به بحرین صرف نظر کند.

محمدرضاشاه زیر نفوذ و القای انگلیسی‌ها، نخست در مصاحبه‌ای با روزنامه گاردین چاپ لندن درشهریور 1345 (اوت 1966) آنچه را در دل داشت بر زبان آورد كه «بحرین با توجه به این‌كه ذخایر مروارید در سواحل آن به پایان رسیده است، از نظر ایران اهمیتی ندارد»!

چرا بحرین از ایران جدا شد؟مجمع الجزیره بحرین از دوره باستان بخشی از امپراتوری ایران بود.در اوایل قرن 16 بدنبال تکاپوهای استعماری اروپا، پرتغالی ها به همراه خلیج فارس این قسمت را نیز به اشغال خود در آوردند .در سال 1602شاه عباس با اخراج پرتغالی ها بحرین را نیز مجدد با ایران ملحق ساخت و از این پس تا 180 سال بحرین تحت حاکمیت ایران باقی ماند.در 1306/1927 دولت انگلستان (به‌عنوان دولتی كه بحرین را تحت‌الحمایه داشت) ، قراردادی با عربستان‌سعودی درباره بحرین و قطر و امارات  امضا كرد، دولت ایران نسبت به آن معاهده رسماً اعتراض كرد و  آن را «تجاوز به تمامیت ارضی ایران» دانست و  جامعه ملل با شكایت ایران هیچ‌گاه از اعلام رسمی حاكمیت خود نسبت به بحرین كوتاه نیامد .در آبان 1336 لایحه‌ای تصویب کرد که طی آن بحرین را جزء لاینفك ایران و استان چهاردهم كشورمان اعلام كرد. دولت انگلستان به این لایحه،‌ اعتراض كرد و مدعی شد كه بحرین «یك كشور مستقل عربی» است و نمایندگان مجلس عوام انگلستان هم آن را تكرار كردند، اما وزارت‌امورخارجه ایران مجدد استدلال كرد كه هیچ‌وقت دولت مستقلی به نام بحرین وجود نداشته است و ایران هم هیچ‌گاه از حقوق خود بر بحرین صرف‌نظر نكرده است.محمدرضاشاه زیر نفوذ و القای انگلیسی‌ها، نخست در مصاحبه‌ای با روزنامه گاردین چاپ لندن درشهریور 1345 (اوت 1966) آنچه را در دل داشت بر زبان آورد كه «بحرین با توجه به این‌كه ذخایر مروارید در سواحل آن به پایان رسیده است، از نظر ایران اهمیتی ندارد»! در ادامه همین مواضع، شاه در سفری به هند در دی 1347 (ژانویه 1969) در دهلی‌نو اعلام كرد كه دولت شاهنشاهی نمی‌خواهد با «اعمال زور» بحرین را تصاحب كند، بلكه حاكمیت بحرین را به دلخواه اكثریت مردم در یك همه‌پرسی آزاد زیر نظر سازمان ملل متحد وامی‌گذارد تا اگر اكثریت مردم بحرین علاقه به ملحق‌شدن به ایران داشتند، بحرین در حاكمیت ایران بماند و اگر خواستند از ایران تجزیه شده و كشوری مستقل شوند. این «همه‌پرسی» در عمل یك «راه فرار محترمانه» برای تكذیب حاكمیت ایران و محصول توافق شاه با انگلیس و امریكا بود، از این‌رو مفاد آن به دبیركل سازمان ملل متحد اعلام شد. در پی آن، مقدمات جدایی بحرین از ایران توسط یك هیئت دیپلماتیك ایرانی به ریاست امیرخسرو افشار (سفیر ایران در لندن) طی مذاكره با ویلیام لوس نماینده سیاسی بریتانیای كبیر مقیم بحرین فراهم شد.بدنبال این تصمیم نماینده ای از سوی سازمان ملل برای انجام رفراندم به بحرین رفت و در آنجا به صورت کاملا گزینشی و محدود همه پرسی انجام شد و شورای امنیت با استناد به این گزارش در تاریخ( 30 آوریل 1970)  1349استقلال بحرین را به رسمیت شناختند.ودر 1971 اعلامیه استقلال بحرین منتشر شد و ایران تنها یک ساعت بعد از اعلام ،آن را برسمیت شناخت.موضع‌گیری ایران در باب بحرین به‌عنوان جزء لاینفك ایران سال‌ها ادامه یافت تا آن‌كه انگلیسی‌ها به ذهن شاه القا كردند كه چون بحرین كشور فقیری است و درآمد كافی ندارد ایران به آسانی می‌تواند دست از حاكمیت خود بر آن جزایر بردارد .

اهمیت استراتژیک بحرین برای ایران:از نظر استراتژیک و سوق الجیشی بحرین در خلیج فارس از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار است. واقع شدن بحرین در مرز ساحلی عربستان و قطر در گذشته فرصت قابل ملاحظه ای را برای ایران به دنبال داشته است. هر چند از نظر حقوقی بین ایران و بحرین آبهای آزاد وجود دارد، اما قبل از جدایی بحرین حق استفاده از منابع بستر برای ایران تا نزدیکی سواحل عربستان و قطر ادامه پیدا می کرد. تصور اینکه ایران در دو سوی یکی از مهمترین آبراه های جهان دارای ساحل باشد می تواند تا حدی نشان دهد که بحرین از حیث سیاسی و نظامی چه اهمیتی در تفوق بر کشورهای عربی منطقه وحتی تاثیرگذاری بر معادلات بین المللی برای ایران داشته است. اگر بحرین در حاکمیت ایران باقی می ماند، با توجه به افزایش گستره آب های سرزمینی، رگ حیاتی نفت دنیا تا حد زیادی در تسلط ایران قرار می گرفت. وجود منابع غنی نفت و گاز در پهنه آب های سرزمینی بحرین نیز اهمیت قابل توجهی به این سرزمین بخشیده است. همچنین موقعیت مناسب برخی از جزایر برای پهلوگیری و تعمیر کشتی های بزرگ اقیانوس پیمای 500 هزار تنی در بنادر آنها و مرواریدهای مشهور آن نیز از امتیازات دیگر آن محسوب می گردید. اقتباس ازمقاله خانم طاهره رشیدی

 

 

 

ادامه نوشته